ပုဂံေညာင္ဦး (Old Bagan)
ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္းမွာ ဧရာ၀တီျမစ္၏ အေရွ႕ဘက္ကမ္း၊ လတၲီတြဒ္ ၂၈.၄၄၊ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၄.၂၅ တြင္ တည္ရွိသည္။ ၂၀ စတုရန္းမိုင္ခန္႕ ရွိသည္။
ထိုဧရိယာအတြင္း ေရွးေဟာင္းေစတီပုထိုးမ်ားႏွင့္ သာသနိက အေဆာက္အအံုေပါင္း ပုဂံေခတ္က ၅၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႕ ရွိခဲ့သည္။
ယခု ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္းတြင္ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ေဒသ ``ဇုန္´´ သတ္မွတ္၍ ေရွးေဟာင္းဘုရားမ်ား ျပန္လည္ ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းေဖာ္ထုတ္ရာတြင္ မွတ္ပံုတင္စာရင္အရ ျပဳျပင္ျပီး၊ ျပဳျပင္ဆဲ ေစတီပုထိုးေပါင္း (၂၂၃၀) ရွိသည္။ ျမိဳ႕ၾကား၊ ရြာၾကား၊ ေတာၾကား၊ ယာၾကားတြင္ ျပိဳပ်က္ခဲ့၍ ႏွစ္ပရိေစၦဒ ၾကာျမင့္ခဲ့သည္ႏွင့္ အမွ် ေျမေအာက္ ေပ်ာက္ကြယ္၍ တစ္မ်ိဳး၊ ေျမကုန္းမ်ား အုတ္ကုန္းမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ၍ တစ္ဖံု ရွိေနသည္မ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ့ရာ ကုန္းေပါင္း ၈၉၇ကုန္း ရွာေဖြေတြ႕ရွိ၍ ၄၄၇ ကုန္း တူးေဖာ္ျပီး ၁၁၃ ကုန္း ျပဳျပင္ထိန္သိမ္းခဲ့ ျပီးျဖစ္ပါသည္။
ထို႕ျပင္ ပုဂံေဒသတြင္ သာသနိက အေဆာက္အအံု စုစုေပါင္း ၃၁၀၀ ေက်ာ္ခန္႕ က်န္ရွိေနေသးေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါသည္။ ထိုသို႕ ၂၀ စတုရန္းမိုင္ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈဇုန္အတြင္းရွိ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ား တည္ရွိရာ ထင္ရွားေသာေဒသမ်ားကုိ စုစည္း၍ ဦးစြာသိရွိထားရန္ လိုအပ္ပါသည္။
၁။ ေညာင္ဦး ေဒသတစ္၀ိုက္
၂။ ၀က္ၾကီးအင္း ေဒသတစ္၀ိုက္
၃။ ပုဂံ ေဒသတစ္၀ိုက္
၄။ ျမင္းကပါ ေဒသတစ္၀ိုက္
၅။ သီရိပစၥရာ ေဒသတစ္၀ိုက္
၆။ မင္းနန္သူ ေဒသတစ္၀ိုက္
၇။ ဖြားေစာ ေဒသတစ္၀ိုက္ ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။
၄င္းေဒသမ်ားရွိ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားကို စုစည္းေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။
၁။ ေညာင္ဦး ေဒသတစ္၀ိုက္
ပုဂံ (၁၉) ရြာ၀င္ ေညာင္ဦးမွာ ပုဂံေခတ္ကပင္ ေက်ာက္စာထြက္ အမည္ျဖစ္ပါသည္။ ပုဂံေခတ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ေညာင္ဦးကုိ ပုဂံေခ်ာက္ရပ္´ ဟု ေခ်ာက္ဘုရားလွအနီး ဂူငယ္တစ္ခုရွိ မင္စာ၌ ေရးသားထားပါသည္။ ေရႊစည္းခံုဘုရားရွိ အင္း၀ေခတ္ ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္တြင္မူေညာင္ဦးရြာ´ဟု ေဖာ္ျပ ေရးထိုးထားခဲ့ပါသည္။ ယခု ေညာင္ဦးမွာ ခရုိင္ျမိဳ႕တစ္ျမိဳ႕ ျဖစ္ေနပါျပီ။
ေညာင္ဦး ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ
ေရႊစည္းခံု၊
သေဌးမုဒ္ဂူ၊
က်န္စစ္သားဥမင္၊
ဆပဒပုထိုး၊
ေဂါတမဘုရားႏွင့္ ငွက္ပစ္ေတာင္ ဥမင္မ်ား၊
ေက်ာက္ဂူဥမင္၊
ရပ္ေစာက္ဂူ၊
ကုန္းေတာ္ၾကီး၊
သက်မုနိ စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ားျဖစ္သည္။
၂။ ၀က္ၾကီးအင္း ေဒသတစ္၀ိုက္
၀က္ၾကီးအင္းမွာ ေက်ာက္စာထြက္ အမည္ မဟုတ္ပါ။ ေရွး စကားဆက္အစဥ္ အမည္ျဖစ္ပါသည္။ ပ်ဴေစာထီးႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေျပာဆိုၾကျပီး ၀က္ၾကီး မင္းမူ က်က္စားေနထိုင္ရာ အင္းၾကီးရွိခဲ့ရာကို အစြဲျပဳ အမည္တြင္လာျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္အရ နဂါးက်စ္အရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ကမၸည္း စိုက္ထူထားသည္။ နဂါးက်စ္မွာ ပုဂံ (၁၉) ရြာတြင္ အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။
၀က္ၾကီးအင္းရြာမွာ အလယ္က ေခ်ာင္းျခားျပီး အေရွ႕၀က္ၾကီးအင္းႏွင့္ အေနာက္၀က္ၾကီးအင္းဟု ေခၚဆိုေနေသာ ရြာၾကီးျဖစ္ပါသည္။ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္း ေညာင္ဦးသြား ကားလမ္းေပၚတြင္ တည္ရွိပါသည္။
၀က္ၾကီးအင္း ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ
၀က္ၾကီးအင္း ဂူေျပာက္ၾကီး
၀က္ၾကီးအင္း ဂူေျပာက္ငယ္
အလိုျပည္႕ (ခ) အလိုေတာ္ျပည္႕
ထီးလိုမင္းလို
ဥပါလိသိမ္
အိမ္ရာေက်ာင္း ငါးမ်က္ႏွာ စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ားျဖစ္သည္။
၃။ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္း ေဒသတစ္၀ိုက္
ယခု ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္းတစ္၀ိုက္မွာ မတည္ေထာင္မီ ေရွးအခါက နဂါးစိုး´ နဂါးက်စ္ (နဂါးဆိတ္) အရပ္ဟု အမည္ရွိခဲ့သည္။ ပုဂံ ၁၉ ရြာ၀င္ ရြာၾကီးအျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့ပါသည္။ ယခုအခါနဂါးစိုး´ အရပ္မွာ ေတာင္ဘီရြာ အေရွ႕ဘက္ ကားလမ္း၏ ေျမာက္ဘက္တြင္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိ၍ မွတ္တိုင္ စိုက္ထူထားပါသည္။
ဘူမိနက္သန္မွန္ေသာ ထိုေနရာေဒသကို ပ်ဥ္ျပားမင္းက စတုတၴျမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ တည္ေထာင္ျပီး အရိအေဒၵရ (ရန္ေပါင္းကို ႏွိမ္ႏွင္းေအာင္ျမင္ရာ) တိုင္းႏိုင္ငံၾကီးအျဖစ္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့ပါသည္။
ထိုေနာက္ ျမန္မာဆန္ဆန္ ပုကံ´ (ပုဂံ) ဟူေသာအမည္ႏွင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔ ေခၚေ၀ၚထင္ရွားလာခဲ့ျပီး ယေန႕တိုင္ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္းအမည္ျဖင့္ ကမာၻက အသိအမွတ္ျပဳရသည့္ ေနရာေဒသ ျဖစ္ေနပါသည္။ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္း ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ အာနႏၵာဂူေတာ္ၾကီး သရပါ၊ ျမိဳ႕ရိုး၊ က်ံဳး ေရႊဂူၾကီး သဗၺညဳဂူေတာ္ၾကီး နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း ပုထိုးသားမ်ား မီးမေလာင္ေက်ာင္း ကန္ေတာ့ပလႅင္ ဂူေတာ္ၾကီး ဗူးဘုရား မဟာေဗာဓိ ျမင္းျပဂူ မဂၤလာေစတီ ေရႊဆံေတာ္ ေစတီ ေရႊသာေလ်ာင္း ဓမၼရံၾကီး ေလာကထိပ္ပန္ ေျမဘံုသာ ဘုရားလွ (ေလာကမုနိ) စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ားျဖစ္သည္။ ၄။ ျမင္းကပါ ေဒသတစ္၀ိုက္ ျမင္းကပါသည္ ေက်ာက္စာထြက္ အမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေရႊေပါင္းေလာင္းဘုရား ေက်ာက္စာတြင္ျမကၠပါ´၊ ျမင္းကပါ ဗိဇယ္ကို ေက်ာက္စာတြင္ ျမင္းကဗာ´၊ မႏူဟာဘုရား ေက်ာက္စာတြင္ျမကၤပါ´ ေတြ႕ရျပီး ေႏွာင္းေခတ္တြင္း ျမင္းပုဂံ´၊ျမင္းကဘာ´၊ ျမင္းကမာၻ´ ဟု အမ်ိဳးမ်ိဳး ေရးသားပံုတို႕ကို ေတြ႕ရပါသည္။ ယခုျမင္းကပါ´ အေရးမွာ အတည္ျဖစ္၍ ေနပါသည္။
ျမင္းကပါသည္ ပုဂံ ၁၉ ရြာ အပါအ၀င္ျဖစ္ျပီ ထိုစဥ္က အႏုရာဓ´ဟု ပါ႒ိလို အႏုရာဓ တစ္ရြာသာေတြရွိရ၍ ထူျခားေနပါသည္။ အႏုရာဓ အျပင္ အႏုရုဒၶါ၊ အႏုတရာ မူကြဲအေရးအသားတို႕ရွိပါသည္။ ျမင္းကပါ ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ ဂူေျပာက္ၾကီး (ျမင္းကပါ) ျမေစတီ ႏွင့္ ေက်ာက္စာ ျမင္းကပါ ပုထိုး မႏူဟာ နန္းဘုရား အပယ္ရတနာ နဂါးရံု စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ား ျဖစ္သည္။ ၅။ သီရိပစၥယာ ေဒသတစ္၀ိုက္ ပထမပုဂံ မတည္ေထာင္မီက ေက်ာက္စကားအရပ္ (ေက်ာက္စကားရြာ) ဟု ထင္ရွားခဲ့ျပီး ပုဂံ ၁၉ ရြာ၀င္ ျဖစ္ပါသည္။ ေသဥ္လည္ေၾကာင္မင္း လက္ထက္ ပထမပုဂံျမိဳ႕တည္ရာ ယုန္လႊတ္ကၽြန္းအရပ္မွ ေက်ာက္စကားအရပ္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ျပီး ဒုတိယပုဂံကို တည္ေထာင္၍ သီရိပစၥယာျမိဳ႕ေတာ္အမည္ႏွင့္ စိုးစံခဲ့ရာ နန္းေတာ္ရာ ေက်ာက္တိုင္ အမွတ္အသားကို ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။ သီရိပစၥယာ ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ ေက်ာက္စကားၾကီး အေရွ႕ဖက္လိပ္ႏွင့္ အေနာက္ဖက္လိပ္ ေလာကနႏၵာ စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ား ျဖစ္သည္။ ၆။ မင္းနန္သူ ေဒသတစ္၀ိုက္ ပုဂံေခတ္ နားေတာင္းမ်ားမင္း၏ အမတ္ၾကီးျဖစ္သည့္ မင္းအနႏၻသူရိယကို အစြဲျပဳ၍ မင္းနန္သူရြာဟူ၍ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ျပီး ယခင္က အားမနာအရပ္ဟု ထင္ရွားပါသည္။ ထိုတစ္၀ိုက္တြင္ ဘုရားေက်ာင္းကန္မ်ား အစုအေ၀းျဖင့္ရွိ၍ ပုဂံေခတ္က စည္းကားခဲ့သည့္ ေဒသဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ မင္းနန္သူအမည္ႏွင့္ အားမနာအမည္တို႕မွာ ေက်ာက္စာထြက္အမည္မ်ားျဖစ္ျပီး ေအဒီ ၁၃ ရာစု သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားႏွင့္ ေခတ္ျပိဳင္စာေပ၊ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု၊ ပန္းေတာ့ လက္ရာတို႕ကို တစၾကိး ၾကည့္ရႈခံစားနိုင္ပါသည္။ မင္းနန္သူ ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ စူ႒ာမဏိဂူေတာ္ၾကီး ဘုရားသံုးဆူ သမၻဴလ နႏၲမညာ စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ား ျဖစ္သည္။ ၇။ ဖြားေစာ ေဒသတစ္၀ိုက္ ဖြားေစာရြာသည္ ၁၃ ရာစုႏွစ္တြင္ ေပၚထြန္းလာေသာ မိဖုရားၾကီး ဖြားေစာအား အစြဲျပဳ၍ ေခၚဆိုခဲ့ရာမွ တြင္လာသည့္ ေနာက္ဆံုးအမည္ျဖစ္ျပီး ဒုတိယတြင္ခဲ့ေသာ သစ္မထီ (သမထီး) အရပ္အမည္မွာလည္း ထင္ရွားခဲ့သည္။ ပုဂံျပည္ ဗုဒၶသာသနာ မထြန္းကားခ်ိန္က ထိုအရပ္တြင္ အရည္းၾကီး ေျခာက္က်ိပ္ႏွင့္ တပည္း ေျခာက္ေသာင္း ေနထိုင္၍ သမတိႏၲ (တႏၲရ) အယူ၀ါဒဆိုင္ရာ ကိုးကြယ္မႈ ျဖန္႕ခ်ီရာေဒသ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ပထမဆံုးအေနျဖင့္ ရြာစိုက္ဟုအမည္ေပးခဲ့ျပီး ပုဂံ ၁၉ ရြာ၀င္ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ရြာစိုက္ အမည္မွာ ေက်ာက္စာထြက္စကား မဟုတ္ေသာ္လည္းသစ္မထီ´ႏွင့္ ဖြားေစာမွာ ေက်ာက္စာထြက္ အမည္မ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။
ဖြားေစာတစ္၀ိုက္တြင္ (၁၂)ရာစုမွ (၁၃) ရာစုအထိ သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ား အမ်ားအျပား ေဆာက္လုပ္ခဲ့ပါသည္။
ဖြားေစာ ေဒသတစ္၀ိုက္ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမွာ
ဓမၼရာဇကပုထိုးၾကီး စသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ား ျဖစ္သည္။
အျခား ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္း သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားမွာ
တန္႕ၾကည္႕ေတာင္စြယ္ေတာ္ရွင္
တုရင္ေတာင္ စြယ္ေတာ္ရွင္ တို႕ ျဖစ္သည္။
Credit # Mg Moe (Myanmar History Knowledge)
Credit Image # Google /old bagan photo
Congratulations! This post has been upvoted from the communal account, @minnowsupport, by kyawko1987 from the Minnow Support Project. It's a witness project run by aggroed, ausbitbank, teamsteem, theprophet0, someguy123, neoxian, followbtcnews, and netuoso. The goal is to help Steemit grow by supporting Minnows. Please find us at the Peace, Abundance, and Liberty Network (PALnet) Discord Channel. It's a completely public and open space to all members of the Steemit community who voluntarily choose to be there.
If you would like to delegate to the Minnow Support Project you can do so by clicking on the following links: 50SP, 100SP, 250SP, 500SP, 1000SP, 5000SP.
Be sure to leave at least 50SP undelegated on your account.