[PL/EN] Czytaj z Marcinem 5/2024 - "Ryby wód polskich", Andrzej Rudnicki

Dziś wracamy do treści popularnonaukowych i jednocześnie do ryb (a co ja poradzę, że lubię je nie tylko na talerzu…).

Przedstawiam Wam kolejny z cyklu albumów-atlasów Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych, wydane w 1989 roku „Ryby wód polskich”.

Today we are going to return to popular science and at the same time to fish (what can I say, I like them not only on a plate...).

Let me introduce you to another book from the series of illustrated guides published by the School and Pedagogical Publishing Houses: "Fish of Polish Waters", published in 1989.

Jest to książka cienka (w końcu nie mamy tych gatunków ryb aż tak wiele), ale treściwa.

Najpierw dostajemy 18 stron skondensowanego wstępu, z którego dowiadujemy się przede wszystkim, jak należy czytać treść właściwą, czyli tablice z gatunkami.

Szybka przebieżka przez taksonomię i systematykę, trochę więcej o rybiej anatomii (ale wyrywkowo, przede wszystkim to, co można zaobserwować gołym okiem, czyli płetwy,

The book is thin (after all, we don't have that many fish species), but informative.

We start with an 18-page introduction, which teaches us how to read the main content, i.e. the species tables.

There is a quick run-through of taxonomy and systematics, a bit more about fish anatomy (but in a fragmentary way, mainly what can be observed with the naked eye, i.e. fins,

łuski

scales

i wymiary), minimum o sposobie życia ryb, ich rozmieszczeniu i znaczeniu gospodarczym.

A potem to już tylko tablice z gatunkami.

and dimensions), a minimum about the way fish live, their distribution and economic importance.

And then it's on to the species tables.

Przedstawionych gatunków jest 89, w klasycznym dla tych atlasów układzie – lewa strona: obrazki, prawa – tekst, przy czym na jednej parze stron mieści się od jednego do trzech gatunków, najczęściej dwa.

Teksty są zasadniczo konstruowane według następującego schematu: opis anatomiczny, tryb życia i rozmnażania, zasięg występowania ogólny, zasięg występowania w Polsce, znaczenie w polskim rybactwie, znaczenie kulinarne + wymiar ochronny (jeśli jest).

Do tego czasem jakieś ciekawostki.

There are 89 species presented in the classic layout for these guides - left side: pictures, right side: text, with one to three (mostly two) species per pair of pages.

The texts are generally structured according to the following scheme: anatomical description, way of life and reproduction, distribution in general, distribution in Poland, importance for Polish fisheries, culinary importance + size limit (if available).

And sometimes some trivia.

Co ciekawe, „wody polskie” w tym przypadku oznaczają także wody polskiego Bałtyku, więc oprócz znanych wędkarzom ryb rzecznych, mamy okazję poznać również kilkadzieści gatunków ryb morskich.

Autorzy nie robili selekcji pod względem pospolitości ani rozmiarów, więc w atlasie są zarówno potężne i niezwykle rzadkie jesiotry,

Interestingly, "Polish waters" in this case also means the waters of the Polish Baltic Sea, so in addition to the river fish familiar to anglers, we also have the opportunity to learn about several dozen marine fish species.

The authors did not make a selection based on abundance or size, so the atlas includes huge and extremely rare sturgeons

jak też i malutkie babki małe

as well as tiny sand gobies

czy pospolite karasie.

or common crucian carp.

Innymi słowy wszystko, co miłośnik ryb powinien o nich wiedzieć w 1989 roku.

In other words, everything a fish lover needed to know about them in 1989.

A jak to wygląda z perspektywy czasu?

Jeśli chodzi o oprawę graficzną, to rysunki ryb są naprawdę dobre zarówno technicznie, jak też jakościowo. Jasne jest, że gdyby taki atlas był wydawany dziś, jego twórcy dążyliby raczej do zastąpienia ilustracji zdjęciami dobrej jakości, niemniej do pracy ilustratora Janusza Towpika trudno byłoby mieć jakieś zastrzeżenia.

Co się tyczy warstwy merytorycznej – wiadomo, że przez kilka dekad, które upłynęły od wydania książki, mogło się trochę pozmieniać.

Podejrzewam, że niektóre gatunki mogły już zniknąć z listy występujących w polskich wodach (jak np. jesiotr właśnie), mogły się pojawić nowe, czy to jako goście naturalni, czy też zawleczeni przez człowieka.

Mogły się zmienić informacje okołorybackie i gospodarcze, a i jakichś drobnych taksonomicznych również nie wykluczam, w końcu nauka się ciągle rozwija.

Natomiast same opisy ryb i ich zwyczajów prawdopodobnie nie odbiegają od tego, co można by napisać dziś.

And how does it look from the perspective of time?

As far as the graphics are concerned, the drawings of the fish are really good, both technically and qualitatively. Of course, if such a guide were published today, its authors would try to replace the illustrations with good-quality photographs, but nevertheless, the work of illustrator Janusz Towpik has nothing to complain about.

As for the factual level - surely some things may have changed in the few decades since the book was published.

I suspect that some species have already disappeared from the list of those present in Polish waters (such as the sturgeon), or new ones have appeared, either as natural guests or introduced by man.

There may have been some changes in fishery and economic information, as well as some minor taxonomic changes; after all, science is still developing.

On the other hand, the descriptions of the fish themselves and their habits are probably no different from what could be written today.

Innymi słowy – o ile książka nie do końca przystaje wizualnie do współczesnych standardów, o ile, być może, w pewnych aspektach może wymagać aktualizacji, to jednak wciąż może stanowić dobre kompendium wiedzy o polskich rybach oraz świetny punkt wyjścia dla tych, którzy tę wiedzę będą chcieli dalej pogłębiać.

Ocena: dobra, 7/10.

In other words, although the book is not quite up to modern standards visually, and perhaps needs updating in some aspects, it can still be a good compendium of knowledge about Polish fish, and a good starting point for those who want to deepen that knowledge.

Rating: good, 7/10.