X'mer တပ္ဆင္ျခင္း အမွတ္တရ

ဒီေန ့ကြ်န္ေတာ့္ သူငယ္ခ်င္းေတြကို ေျပာျပခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းအရာက ကြ်န္ေတာ့္ဘဝ အေတြ ့အၾကံဳေတြထဲကမွ Transformer( X'mer) တစ္လံုးတပ္ဆင္ျခင္း အေၾကာင္းကိုေဝမွ်ပါ့မယ္။ X'mer တစ္လံုး တပ္ဆင္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ သံုးမယ့္ load ကိုအရင္တြက္ၾကည့္ ရပါမယ္။ အေျခခံအားျဖင့္ P=VI ပံုေသနည္းကိုပဲသံုးျပီး တြက္လို ့ရပါတယ္။ X'mer ျဖစ္တဲ့အတြက္ V ေနရာမွာ 'Xmer ရဲ ့ output voltage ကို ယူတြက္ပါ့မယ္။ ဥပမာ 11kv~440v X'mer 1000kVA တစ္လံုးတပ္ဆင္မယ္ဆိုရင္ သူ ့ရဲ ့သံုးႏိုင္တဲ့ load က အမ်ားဆံုး 1000kVA လို ့အၾကမ္းဖ်င္း ယူဆႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ ့ X'mer တိုင္းဟာ load အျပည့္ မသံုးႏိုင္ပါဘူး။ Power losses ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီ့ Power losses ကို အနည္းဆံုး 20% သတ္မွတ္ျပီး တြက္မယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီ့ 1000kVA X'mer ဟာ load အျပည့္သံုးမွ 800kWထိပဲသံုးလို ့ရပါေတာ့မယ္။ kVA ကို power losses နဲ ့ေျမွာက္ရင္ အမွန္တကယ္သံုးလို ့ရတဲ့ KW ဆိုတာ ရပါတယ္။ တစ္ခုကြဲျပားသြားတာက kVA ဆိုတာက Load မသံုးေသးတဲ့အေျခအေနမွာ ထုတ္ေပးႏိုင္တဲ့ power ျဖစ္ျပီး kW ဆိုတာကေတာ့ load သံုးတဲ့ အခ်ိန္မွာ ထုတ္ေပးႏိုင္တဲ့ power losses ပါဝင္ျပီးေသာ အမွန္တကယ္ အသံုးျပဳလိုက္ရတဲ့ power ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ကြ်န္ေတာ္တို ့ ဘီယာေသာက္တယ္ဆိုပါစို ့ဗ်ာ။ ဘီယာ တစ္ခြက္လံုးကို kVA လို ့ျမင္လိုက္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ဘီယာမွာ အျမွဳပ္ ပါလာျပီဗ်ာ ။ အဲ့ဒီ့အျမွဳပ္က power losses(kVAR) ျဖစ္ျပီး က်န္တဲ့ အရည္ကေတာ့ kW ျဖစ္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို ့တစ္ကယ္ေသာက္တာက ဘီယာ အရည္ kW ျဖစ္ျပီး အျမွဳပ္က အသံုးမဝင္တဲ့ power losses ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေပးလိုက္တဲ့ ဘီယာတစ္ခြက္ကေတာ့( kVA ကေတာ့ ) ဘီယာတစ္ခြက္အျပည့္ပါပဲဗ်ာ။ ဒီေလာက္ဆိုရင္ေတာ့ X'mer တစ္လံုးရဲ ့ အမွန္တကယ္ သံုးႏိုင္မဲ့ load ကို တြက္ခ်က္တတ္ျပီလို ့ထင္ပါတယ္။ Beer Mug Analogy of Power Factor Explanation.jpg

                 ဟုတ္ျပီဗ်ာ X'mer တပ္ဆင္မွဳ အပိုင္းကို ျပန္သြားရေအာင္။ X'mer တစ္လံုး ထိုင္ေတာ့မယ္ ဆိုရင္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တာက X'mer ထိုင္မဲ ့ X'mer ဝန္း။ ျပီးရင္ေတာ့ HT line ေျပးဖို ့ အနည္းဆံုးႏွစ္တိုင္စင္။ ျပီးရင္ DS (Disconnecting Switch) ျပီးေတာ့ DOF ( Drop Out Fuse) နဲ ့ LA(lightening Arrester)။ကြ်န္ေတာ္တို ့ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ 500kVA အထက္ X'mer ဆိုရင္ေတာ့ DOF နဲ့တင္မရေတာ့ပါဘူး။ Circuit Breaker ပါတပ္ဆင္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ဒါကေတာ့ ဗဟုသုတပါ။ ျပီးရင္လိုအပ္တာက X'mer ရဲ ့ LT side အတြက္ Distributiob Panel လိုအပ္ပါေသးတယ္။ ဒါေတြရွိျပီဆိုရင္ေတာ့ X'mer စတင္ထိုင္လို ့ရျပီေပါ့ဗ်ာ။ ကြ်န္ေတာ္ တပ္ဆင္ခဲ့တာကေတာ့ အရင္က ထုတ္လုပ္မွဳ မရွိေတာ့တဲ့ စက္ရံုက X'mer ကိုျပန္လည္တပ္ဆင္တာဆိုေတာ့ အဲ့ဒီ့အေတြ ့အၾကံဳေလး ျပန္မွ်ေဝမယ္။

                သံုးျပီး ရပ္နားထားတာၾကာျပီျဖစ္တဲ့ X'mer တစ္လံုးကိုျပန္သံုးေတာ့မယ္ ဆိုရင္ အရင္ဆံုး Megger test ျပန္စစ္ရပါတယ္။ Megger Result မေကာင္းဘူးဆိုရင္ေတာ့ X'mer Oil ကို ျပန္လည္သန့္စင္တာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ images (4).jpg X'mer oil စစ္ေဆးျခင္း
X'mer Oil သန့္စင္ရသလို silica gel လည္း လဲလွယ္ရပါမယ္။ ဆီယ္စိမ့္မွဳမရွိေအာင္လည္း bushing seal မ်ားကိုစစ္ေဆးရပါမယ္။ အဲ့တာေတြ အကုန္ျပီးျပီ ဆိုရင္ေတာ့ X'mer ကို Megger ျပန္ရိုက္ရပါမယ္။ အေကာင္းဆံုး အေနအထားကိုေရာက္ျပီ ဆိုရင္ေတာ့ X'mer ျပင္ဆင္ျခင္း လုပ္ငန္းျပီးျပီေပါ့ဗ်ာ။ ျပီးရင္ေတာ့ X'mer တပ္ဆင္ျခင္းအပိုင္းေပါ့။

                  စတပ္တဲ့ အခ်ိန္တုန္းက ကြ်န္ေတာ္ တိုင္ေပၚကေနမဆင္းရဘူး။ ေနပူပူထဲ တိုင္ေပၚေနရတာ ေတာ္ေတာ္မလြယ္တဲ့ အလုပ္ဗ်။ ဒါေတာင္ လိုင္းဆြဲျပီးသားကို တက္ရတာေနာ္။ အရင္ဆံုး LA ကိုတပ္တယ္။ ျပီးေတာ့ DS ခံုဆင္တယ္။ ျပီးေတာ့ DOF တပ္တယ္။ တစ္ခုခ်င္းဆီအတြက္ earthing ကို ေသခ်ာေအာင္လည္း တပ္ဆင္ရပါတယ္။ earthing ကို မျဖစ္မေနတပ္ဆင္ရပါတယ္။ လွ်ပ္စစ္အတြက္ earthing ဟာ အရမ္းအေရးႀကီးပါတယ္။ ေနရာတိုင္းမွာတပ္ဆင္ရပါတယ္။မဟုတ္ရင္ fault တစ္ခုခုေၾကာင့္ X'mer ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။X'mer မထိခိုက္ရေလေအာင္ earthing ေကာင္းဖို ့လိုပါတယ္။ DOF ကေန ထြက္လာတဲ့ line ကို Circuit Breaker နဲ့ ခ်ိတ္ဆက္ျပီး Circuit Breaker မွတစ္ဆင့္ X'mer ထဲကို ထည့္သြင္းပါတယ္။ ဒါကေတာ့ HT အပိုင္းေပါ့ဗ်ာ။

                  LT အပိုင္းကိုေတာ့ 440v နဲ့ပဲေျပာျပေတာ့မယ္။ X'mer ကေန ထြက္လာတဲ့ LT အပိုင္းမွာေတာ့ ငုတ္ 4ခုျဖစ္ပါတယ္။ a b c n ဆိုျပီး ငုတ္ 4 ခုရွိပါတယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္အေနနဲ ့a b c n ဆိုျပီး ထားေပမဲ့ လွ်ပ္စစ္သမားေတြကေတာ့ R Y B N ဆိုျပီးေတာ့ပဲမွတ္ထားၾကပါတယ္။ Red Yellow Blue နဲ ့ Neutral ေပါ့ဗ်ာ။အဲ့ဒီမွာ Neutral ငုတ္ကို Neutral earth ခ်ေပးရပါတယ္။ ျပီးရင္ေတာ့ Distribution board ကို သြားမယ္ေပါ့ဗ်ာ။ Distribution board ကိုသြားတဲ့အခါ X mer က ထြက္တဲ ့ R Y B ကို အစဥ္လိုက္ ထည့္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ R Y B ေျပာင္းျပန္ျဖစ္သြားရင္ တပ္ဆင္ထားတဲ့ load မွာရွိတဲ့ 3 phase motor မ်ား ေျပာင္းျပန္လည္ပတ္ႏိုင္ပါတယ္။ Distribution board မွာတပ္ဆင္ထားတဲ့ Main breaker ကို Power 3phase လံုးတပ္ဆင္ျပီးျပီဆိုရင္ေတာ့ load မ်ားကို သံုးစြဲႏိုင္ပါျပီ ဆိုတဲ့အေၾကာင္းေရးသားရင္း

အားလံုးကို လွ်ပ္စစ္အသိပညာတိုးပြားေစခ်င္တဲ ့
ေမာင္ဇင္
MSC-237
@zinminnaing
Photo credit- Google