Imperator
Podobnie jak tyranozaur nie wiedział, że jest tyranozaurem, a ludzie średniowiecza, że żyją się w średniowieczu, tak i cesarz rzymski niekoniecznie był w swojej epoce cesarzem. Większość języków oddaje ten monarszy tytuł za pomocą słowa pochodzącego od łacińskiego terminu imperator - stąd mamy angielskie emperor, francuskie empereur itd. Tytuł ten początkowo nie oznaczał jednak jakiegoś superkróla: przysługiwał on po prostu wybitnym wodzom. Polska Wikipedia twierdzi, że aby wbić ten level, trzeba było położyć trupem co najmniej 5000 wrogów (nie osobiście!) Prawdopodobnie pierwszym rzymskim imperatorem był pogromca Kartagińczyków, Scypion Afrykański Starszy, obwołany tym tytułem przez swoich żołnierzy 1 2 3.
Scypion Afrykański
źródło: AKG/EAST NEWS, ARCHIWUM „MÓWIĄ WIEKI”
Imperatorem był także Juliusz Cezar, a od pewnego momentu monopol na imperatorstwo rzeczywiście zaczęli mieć cesarze; jeśli jakiegoś wodza na prowincji obwołano imperatorem, to oznaczało to po prostu zamach stanu.
Cezar, August, Princeps
Za podstawowe dla rzymskich cesarzy należy uznać tytuł cezara (caesar), wzięty oczywiście od rodowego nazwiska niejakiego Juliusza, oraz augusta (augustus, pełen boskiej mocy5), który po raz pierwszy otrzymał Oktawian August . Tytuł ten znalazł się też później, jako nazwa sierpnia w kalendarzu juliańskim. Początkowo jednak cesarze posługiwali się przede wszystkim istniejącym już za czasów republiki tytułem princeps senatus, tj. pierwszy wśród senatorów. Z czasem przyjęło się, że przy imieniu cesarza Rzymu pojawiały się trzy określenia: imperator caesar agustus. Przyjęli je również władcy istniejącego kilkanaście lat efemerycznego tworu, jakim było Cesartwo Galijskie. Cesarze rzymscy przeważnie byli po śmierci deifikowani zyskując przydomek divus (boski).
Templum Divi Julii, Świątynia Boskiego Juliusza
Źródło: wikimapia
Autokratorzy i sebastosowie
To, co my dzisiaj nazywamy Cesarstwem Bizańtyńskim, oficjalnie nazywane było Cesarstwem Rzymian/ Rzym czy Konstantynopol - dla tych ludzi nic się nie zmieniło. Tytuł imperatora w greckojęzycznej części basenu Morza Śródziemnego zwykło się nie do końca precyzyjnie tłumaczyć jako autokrator6. Fakt faktem, że tytuł ten związany był , podobnie jak jego rzymski odpowiednik, z władzą wojskową. Pojęcie august oddawano za pomocą słowa sebastos. W późnym Bizancjum tytuły te zlały się w jedno, tworząc określenie sebastokrator. Na początku istnienia tego wschodniego imperium korzystano ze wcześniejszej, łacińskiej tytulaturt. Później podstawowy tytuł cesarski brzmiał basileus kai autokrator, co zwykło się tłumaczyć na polski jako... imperator i autokrata. Przez większość czasu głównym tytułem cesarza był po prostu basileus; używali go później i inni władcy, w tym ostatni król Grecji (do 1971 r.). Warto tu jednak dodać, że na terenie obecnej Turcji i pojawiały się też inne twory państwowe, których władcy rościli sobie prawo do bycia cesarzami. Po zdobyciu Konstantynopola w 1202 r., krzyżowcy utworzyli państwo określane jako Cesarstwo Łacińskie (Imperium Romaniae) . Na pozostałych ziemiach Bizancjum powstawały takie organizmy polityczne jak Cesarstwo Trapezuntu i Cesartwo Nicejskie (oba oficjalnie jako Cesarstwo Rzymian!). Jak wiemy, wchodnie Cesarstwo Rzymskie upadło ostatecznie w 1453 r., co symbolicznie uznaje się za jedną za koniec średniowiecza.
Imperator Caesar Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus Augustus,
czyli po prostu Justynian I Wielki
Źródło: Brittanica
Muzułmański Cesarz Rzymu
Po zajęciu Konstatynopola, tytuł cesarza Rzymu (Kaiser-i-Rum) przywłaszczył sobie... Mehmed II Zdobywca. Sam termin Rum ma szerokie znaczenie, i nie mam tu bynajmniej na myśli napoju. Słowo pochodzi oczywiście od Rzymu (bowiem mieszkający w Bizancjum Grecy sami określali się Rzymianami) i oznaczać może tereny dawne tereny Cesartwa Rzymskiego, lub szerzej: chrześcijan. Słowo, podobnie jak Kaiser rozprzestrzeniało się dalej na wschód; w dalekiej Indonezji sułtana nazywano Radżą Rumu, czyli właściwie... Rzymskim Radżą. 8. Postać Radży Rumu, przewija się często w malajskich podaniach, w tym jako także jako bohater powieści zupełnie fantastycznych. Wracając do sułtanów: tytuł cesarza cesarza, choć rzadko używany, nie został nigdy wycofany z oficjalnych tytułów władcy imperium otomańskiego, aż do końca tej monarchii w 1923 r.
Mehmed II Zdobywca
Cesarze na Bałkanach
Mieszkający na Bałkanach Słowianie, podobnie jak plemiona Europy Zachodniej, pełnymi garściami czerpali z tradycji Imperium Romanum. Nie powinno więc dziwić, że w szybko zaadaptowali sobie tytuł cezara w nieco zniekształconej postaci car. Średniowieczni bułgarscy władcy, a także ostatni monarcha tego kraju, żyjący do dziś Symeon II nosili tytuł cara.
Co ciekawe, po angielsku średniowieczne Carstwo Bułgarskie co Bulgarian Empire, natiomiast XX-wieczne: Tsardom of Bulgaria.
Do miana cesarzy aspirowali też władcy istniejącego w XIV wieku Carstwa Serbskiego (ang. Serbian Empire), posługujący się tytułem cara Serbów i Greków (w wersji greckiej: basileusa i autokratora Serbii i Romanii , przy czym Romania oznacza tu Greków, bo wszakże uważali się oni za prawowitych Rzymian).
Stefan Urosz IV Duszan, car serbski (1346–1355)
Cesarze Europy
Choć ostatni cesarz zachodniorzysmki został obalony w 476 r., to idea ceasrtwa nadal miała się dobrze. Odoaker, po detronizacji Romulusa Augustulusa, odesłał insygnia koronne drugiemu cesarzowi, sam uważając się za jego przedstawiciela na terenie Włoch. Dziedzictwo Rzymu musiało więc robić ogromne wrażenie na barbarzyńcach, skoro sami chcieli, aby formalnie cesasrtwo istniało dalej.10Władza cesarska została wskrzeszona przez Karola Wielkiego, który po koronacji przez papieża w roku 800 przyjął tytuł:
Karolus Serenissimus Augustus a Deo coronatus magnus pacifus imperator Romanum gubernans imperium 11
(Notabene: słowo król w językach słowiańskich wzięło się właśnie od imienia Karola Wielkiego).
Od tego momentu instytucja cesarza rzymskiego na zachodzie istniała bez większych przerw, przy czym później tytuł ten dzierżyli niemieccy władcy tzw. Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Ostatnim jego właścicielem był Franciszek II Habsburg - do roku 1806, kiedy to Napoleon Bonaparte zlikwidował podległe mu cesarstwo.
Otton III,
Divina favente clementia Romanorum imperator semper Augustus
Nowożytni cesarze
Interesujący jest przypadek Napoleona Bonaparte, który złączył nowoczesne idee republikański ze starożytną instytucją cesarza. Przyjął tytuł cesarza Francuzów, który otrzymywał z... z łaski Boga i Konstytucji. Legenda głosi, że podczas odprawianej przez papieża koronacyjnej Mszy św., Napoleon miał w najważniejszym momencie zabrać mu z rąk koronę, kładąc ją na głowę swej małżonce Józefinie, a następnie sobie. Nie jest jednak pewne, czy nie są to tylko plotki rozsiewane przez propagandę brytyjską15.
Napoleon, z łaski Boga i Konstytucji cesarz Francuzów, król Włoch, protektor Związku Reńskiego, mediator Konfederacji Szwajcarskiej, etc., etc., etc.
Ponadto w Europie w XIX wieku pojawili się dwóch nowych Kaiserów: niemiecki oraz austriacki. Na cześć tego drugiego nazwano popularny rodzaj bułki. 😏
Boże wspieraj i chroń cesarza, czyli hymn Cesarstwa w C. K. Dezerterach
2. Develin, R. (1977). Scipio Africanus Imperator. Latomus, 36(1), 110-113. http://www.jstor.org/stable/41530249
3. Scipio Africanus the Elder 4. Cezar - Wikipedia [en]
5. August - Wikipedia [pl]
6 . Autoktato - Wikipedia [pl]
7. Quora
8. Rûm - Wikipedia [en]
9. Braginsky, V. (2013) IMAGINING KINGS OF RUM AND THEIR HEIRS, Indonesia and the Malay World, 41:121, 370-395, DOI: 10.1080/13639811.2013.821752
10. Odoaker - Wikipedia [pl]
11. P. Goodman (Ed.), Afterlives of Augustus, AD 14–2014 (pp. Vii-Viii). Cambridge: Cambridge University Press.
12. British Emperor
13. Emperor
14. What is the difference between a king and an emperor? - Quora
15. Tsardom of Bulgaria - Wikipedia [en]
16. Napoleon Bonaparte - Wikipedia [pl]
Boże wspieraj i chroń cesarza, czyli hymn Cesarstwa w C. K. Dezerterach
Nie zapominajmy też o Trzecim Rzymie. Po upadku Konstantynopola, ta zaszczytna nazwa przypadła rosyjskiej stolicy, gdyż carowie byli drugimi tak potężnymi władcami z kręgu prawosławia. Od czasu Piotra Wielkiego Rosją rządzili już imperatorzy, car był więc tam uznawany za tytuł nieco niższy rangą. Co ciekawe, tzw. Królestwo Kongresowe to po rosyjsku Carstwo Polskoje.
Carstwo Polskoje
Ostatnim europejskim władcą dzierżacym tytuł cesarza, był co ciekawe król Anglii. Brytyjczycy w XIX wieku, utworzyli tzw. Cesarstwo Indii, łącznie z orientalnie brzmiącym tytułem Kaisar-i-Hind. Ostanim człowiekiem na Ziemi, któremu on przysługiwał był Jerzy VI (o którym możecie obejrzeć film Jak zostać królem?)
King's Speech, czyli w polskiej wersji Jak zostać królem?
Egzotyczni cesarze
W XIX w., w wyzwolonych koloniach w Ameryce na krótko powstały takie twory jak Cesarstwo Meksyku (1821–1823, 1864–1867) Cesarstwo Haiti (1804-1806) czy Cesarstwo Brazylii (1822-1889).
Flaga Cesarstwa Brazylii
Jego Cesarska Wysokość Norton I
Swojego samozwańca miały też Stany Zjednoczone. W drugiej połowie XIX wieku Cesarzem Stanów Zjednoczonych i Protektorem Meksyku ogłosił się Joshua A. Norton, choć prawdopodobnie było to wynikiem choroby psychicznej.
Tradycyjnie cesarzami zwykło się też nazywać szereg władców panujących na terenach nie będących pod bezpośrednim wpływem kultury europejskiej. Stąd mamy takie pojęcia jak cesarz Etiopii (amharskie: nəgusä nägäs , czyli król królów), cesarz Chin (który był władcą wielu zależnych od niego ludów) czy ostatni obecnie urzędujący cesarz, czyli cesarz Japonii. Przyjęcie takiego a nie innego tłumaczenia tytułu tego ostatniego może wynikać bardziej z faktu, iż Japończycy użyli do jego zapisu tych samych znaków, co w przypadku chińskiego cesarza (皇帝). W XX wieku w Afryce na krótko zaistniał też tyleż okrutny co groteskowy "cesarz Cesarstwa Środkowoafrykańskiego" Bokassa I.
Bibliografia
1. Imperator - Wikipedia[pl]2. Develin, R. (1977). Scipio Africanus Imperator. Latomus, 36(1), 110-113. http://www.jstor.org/stable/41530249
3. Scipio Africanus the Elder 4. Cezar - Wikipedia [en]
5. August - Wikipedia [pl]
6 . Autoktato - Wikipedia [pl]
7. Quora
8. Rûm - Wikipedia [en]
9. Braginsky, V. (2013) IMAGINING KINGS OF RUM AND THEIR HEIRS, Indonesia and the Malay World, 41:121, 370-395, DOI: 10.1080/13639811.2013.821752
10. Odoaker - Wikipedia [pl]
11. P. Goodman (Ed.), Afterlives of Augustus, AD 14–2014 (pp. Vii-Viii). Cambridge: Cambridge University Press.
12. British Emperor
13. Emperor
14. What is the difference between a king and an emperor? - Quora
15. Tsardom of Bulgaria - Wikipedia [en]
16. Napoleon Bonaparte - Wikipedia [pl]
Dzięki! Świetna lekcja historii o cesarzach i cesarstwach na wesoło. Od dziecka lubiłem historię i różne ciekawostki a za przypomnienie ck dezererów stawiam browar ;) scena świetna. Pozdrawiam
Congratulations @ryklwa! You received a personal award!
You can view your badges on your Steem Board and compare to others on the Steem Ranking
Do not miss the last post from @steemitboard:
Vote for @Steemitboard as a witness to get one more award and increased upvotes!
Congratulations @ryklwa! You received a personal award!
You can view your badges on your Steem Board and compare to others on the Steem Ranking
Do not miss the last post from @steemitboard:
Vote for @Steemitboard as a witness to get one more award and increased upvotes!