W prawie występują dwa rodzaje norm, tzw. normy reguły i normy zasady.
Norma reguła mówi jak powinniśmy zachować się w określonej sytuacji. Norma zasada pełni zazwyczaj rolę nadrzędną w stosunku do normy reguły, jest drogowskazem interpretacyjnym i pozwala prawidłowo interpretować normę regułę. Dlatego istnienie normy zasady pozwala na prawidłowe interpretowanie normy reguły.
Zasady na jakich funkcjonuje samorząd
- Zasada subsydiarności
- Zasada decentralizacji
- Samodzielność
- Zasada demokracji
- Zasada wolności zrzeszania
- Zasada wolności współpracy międzynarodowej
Ad. 1) Zasada subsydiarności (pomocniczości).
W Europie występuje pod nazwą subsydiarności. Wzięło się to stąd, ze nazwa wywodzi się z łacińskiego subsydium, które oznacza pomoc lub wspomaganie, stąd polski termin pomocniczość (gdyż jest to termin występujący w polskim języku). Zasada ta określa sposób dzielenia się władzą. Polega na sposobie podziału zadań- na zasadzie „od dołu”, czyli dzielenia zadań miedzy państwem a samorządem, przez państwo.
Sposób przekazywania zadań przez państwo do samorządu ma się odbywać nie w sposób władczy, a celowy – przekazywanie zadań do tych jednostek samorządu, które są najbliżej obywatela i istoty zadania. Co oznacza, że przekazujemy zadania nie na zasadzie rozkazu, tylko na zasadzie badania czy ten kto ma to zadanie wykonać zrobi to i czy zrobi dobrze. Zadania dzieli się od dołu do góry - jak gmina nie potrafi, sprawdzamy powiat, jak powiat nie potrafi badamy szczebel wojewódzki, jak województwo nie potrafi, to zadanie wykonuje państwo.
Ad. 2) Zasada decentralizacji.
Oznacza ona podział. Jest w istocie przeciwieństwem pomocniczości, wyznacza ona inny kierunek podziału, przy pomocniczości zaczyna się od stopnia najniższego, przy decentralizacji podział idzie w innym kierunku niż pomocniczość a mianowicie od góry. Zasad ta oznacza wykonywanie zadań przydzielonych w sposób samodzielny lub w sposób oparty na zasadzie autonomii. Oznacza ona samodzielne wykonywanie zadań.
Zobowiązuje ona prawodawcę do utworzenia lokalnych struktur przeznaczonych do wykonywania zadań o samodzielnym charakterze, wydzielonych z zadań państwowych. Zadania te wykonuje się w imieniu lokalnej struktury, a nie w imieniu państwa.
Organy struktur samorządowych mają działać dla dobra lokalnej społeczności, nawet wtedy, gdyby te dobra były niezgodne z dobrem państwa.
Ad. 3) Zasada samodzielności.
Jest konsekwencją decentralizacji. Granice samodzielności wyznacza prawo. Samodzielność samorządu podlega ochronie sądowej- co jest jednocześnie gwarancją samodzielności.
Autonomia to też jest rodzaj samodzielności, tylko o większym zakresie (we Francji używają la autonomii). W Hiszpanii wspólnoty lokalne mają autonomie, różni się to tym, że samodzielność jest chroniona ustawami zwykłymi, a autonomia chroniona jest konstytucją i ustawami nie znanymi w Polsce, zwanymi prawem organicznym.
ad. 4) Zasada demokracji.
Samorząd jest to instytucja wykonująca administrację, ale inaczej niż administracja wykonywana przez państwo (bo w niej nie ma demokracji). W administracji sprawowanej przez samorząd obowiązuje zasada demokracji. Oznacza to, że rządzeni w pewnych warunkach mają wpływ na sposób rządzenia. Samorząd w swoim działaniu może i musi się kierować się zasadami demokracji pośredniej i bezpośredniej.
Bezpośrednia- czyli samorząd musi rozstrzygnąć pewne sprawy za pomocą referendum, ale tylko w sprawach o których decyduje.
Demokracja pośrednia polega na tym, ze wybieramy przedstawicieli którzy nas reprezentują w samorządzie, czyli reprezentantów w gminach, wójta, burmistrza.
Ad.5 Zasada wolności zrzeszania.
Samorządy mają prawo zrzeszania się. Mamy tu do czynienia z wolnością zrzeszania się samorządów, jako osób prawnych, w związki komunalne lub w stowarzyszenia (dotyczy zrzeszania się samorządów, co stanowi wyjątek od zrzeszania się dotyczącego osób fizycznych).
Samorządy mogą to zrzeszać się na dwa sposoby:
tworząc stowarzyszenia np. gmin,
tworząc związki komunalne, np. powiat i gmina, albo dwa powiaty, zrzeszają się do wykonywania pewnych zadań celowych.
Województwa nie mogą się zrzeszać (bierze się to stąd, że powiaty i gminy tworzą samorząd lokalny a województwa regionalny.
Ad.6 Zasad wolności i współpracy międzynarodowej.
Oznacza, iż jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć lub przystępować do związków samorządowych innych krajów. Wymaga to zgody ministra spraw zagranicznych.
Grafika - https://pixabay.com/en/justice-statue-lady-justice-2060093/
Książka - Prawo samorządu terytorialnego, autor Lech Krzyżanowski