Farmacja- dziedzina nauki zawierająca wiedzę o lekach. Słowo to pochodzi z greckiego, phármakon oznacza magiczny środek. We wczesnym egipskim języku ph-ar-maki oznacza bezpieczeństwo. Poza naukami ściśle związanymi z kwestią leków, farmacja związana jest z takimi dziedzinami jak środowisko, toksykologia, bromatologia (nauka o żywności), biotechnologia, higiena, botanika i ostatnio również marketing. Wszystkie te dziedziny uzupełniają się i łączą z farmacją tworząc kompleksową dziedzinę wiedzy medycznej.
Dużą częścią farmacji jest aptekarstwo. W aptekach przechowywane są oraz wydawane leki przez fachowy personel. Również tam są przygotowywane leki na podstawie recept lekarskich. Inną istotną częścią farmacji jest przemysłowa produkcja leków (syntetycznych, naturalnych, biologicznych), która zajmuje się rozwojem technologii produkcji, wynajdowaniem nowych substancji i kontrolą procesów.
Farmacja i medycyna wywodzą się z jednego źródła. W erze ludów pierwotnych, leczeniem i przygotowywaniem leków zajmowały się kobiety. Później pojawili się znachorzy. W erze niewolnictwa, w erze tzw. wielkich kultur (sumeryjska, babilońska, starożytne Indie, Chiny i Egipt) problemami zdrowotnymi zajmowali sie kapłani. Pierwsze zapisy na temat używania leków (głównie roślinnych) pochodzą z tych czasów. W sumeryjskim mieście Nippur znaleziono tabliczki z wzorami recept (ok. 3000 lat p.n.e.), w chińskim zielniku występuje opis leków (3000 lat p.n.e.), podobnie w kodeksie Hammurabiego, indyjskich Wedach (1500 lat p.n.e.), egipskich papirusach: Ebers (ok. 1550 lat p.n.e.) i Smitha (1350 lat p.n.e.).
płyta z sumeryjskiego Nippuru
W antycznej Grecji i Rzymie kapłani utracili monopol na leczenie I przygotowywanie leków. Zaczęły pojawiać się grupy ludzi ze specjalistycznymi zainteresowaniami- Celsus (rzymski uczony interesujący się medycyną) wspomina o pharmacies- uczniowie szkoły aleksandryjskiej. W Rzymie (przełom I w p.n.e. I I w n.e.) leki sprzedawano na kramach w wyznaczonych miejscach w mieście. Prekursorami średniowiecznych farmaceutów byli ludzie przyrządzający leki, krajacze oraz ucieracze ziół i proszków.
Jako ojca farmacji uważa się rzymskiego lekarza i farmaceutę Claudiusa Galena. W drugim wieku naszej ery zbudował kompleksową teorię leków, wprowadził wiele nowych form leków np. proszki, ekstrakty i nalewki. We wczesnym średniowieczu powstały pierwsze apteki i doszło do rozdzielenia się zawodu lekarza i farmaceuty. Dokładnie w 1231 roku na podstawie edyktu cesarza Fryderyka II powstał zawód aptekarza. Edykt ten określił zakres obowiązków i czynności aptekarza, regulował kwestie prawne aptek, ich otwierania, inspekcji i wprowadził używanie lekospisu do przyrządzania leków.
W 1498 roku opublikowano pierwszą farmakopeę (kodeks apteczny- urzędowa lista leków i substancji używanych do ich przygotowywania w danym kraju). Rozwój nauk przyrodniczych doprowadził do powstania pierwszych wytwórni farmaceutycznych. Kierunek farmacji pojawił się na uniwersytetach (Padwa 1545 rok) i na uczelniach wyższych (pierwsza w 1777 roku Paris Collcge de Pharmacie). Na początku XIX wieku we Francji powstał pierwszy związek zawodowy skupiający farmaceutów (Societe de Pharmacie 1802 rok) oraz pierwsze naukowe czasopismo poświęcone farmacji (Bulletin de Pharmacie 1809 rok). W 1865 roku w Brunszwiku odbyła się pierwsza Międzynarodowa Konferencja Farmaceutyczna i w 1912 roku na kongresie w Hadze powołano Międzynarodową Federację Farmaceutyczną. W XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku przeprowadzono pierwsze ważne syntezy leków, np. chinia (lek na malarię), fenacetyna (lek przeciwbólowy, analog paracetamolu), kwas acetylosalicylowy (lek przeciwzapalny, przeciwbólowy, popularna Aspiryna) i wyizolowano wiele biologicznie aktywnych związków z surowców roślinnych, określono ich strukturę chemiczną.
W XX wieku, miała miejsce wielka rewolucja w leczeniu chorób zakaźnych, zsyntetyzowano tysiące nowych leków, zajęto się kontrolą ich wytwarzania, działaniami niepożądanymi występującymi podczas kuracji. Współczesna farmacja ma swój początek we wprowadzeniu do leczenia antybiotyków- pierwszym była penicylina (1941 rok). Był to początek ery antybiotyków. Wiele nowych leków zostało zsyntetyzowane i dokonano ogromnego postępu w leczeniu chorób zakaźnych.
Narodziny przemysłu farmaceutycznego na świecie przypadają na pierwszą połowę XIX wieku. Wcześniej, wytwórnie leków znajdowały się głównie w aptekach. W tym czasie wiele pracowni aptecznych przekształciło się w wytwórnie farmaceutyczne produkujące alkaloidy i inne chemiczne substancje. Główny rozwój przemysły farmaceutycznego zapoczątkowały syntezy chemiczne, włącznie z syntezą kwasu salicylowego (Kolbe 1895 rok). W latach 30 XX wieku dzięki rozwojowi w biochemii, zaczęto syntetyzować wiele związków chemicznych np. hormony, witaminy, od 1941 roku antybiotyki. Od lat 20 XX wieku zaczęły powstawać laboratoria farmakologiczne przy fabrykach farmaceutycznych. Wiele z nich do dziś prowadzi badania nad lekami.
Obecnie, przemysł farmaceutyczny zajmuje ważne miejsce w światowej gospodarce. Charakteryzuje się szybką wymianą asortymentu leków wynikającą z m.in. postępu w medycynie i farmacji. Firmy innowacyjne produkują nowe leki chronione patentami. Dodatkowo istnieją wytwórnie, które produkują generyki, które z terapeutycznego punktu mają równoważną skuteczność co leki oryginalne lecz tańsze. Coraz częstsze są fuzje dużych koncernów farmaceutycznych (np. Abbott i Mylan) lub przejmowanie mniejszych firm przez giganty ( np. Actelion przez Johnssona).
Współczesna farmacja opiera się na systemie opieki farmaceutycznej, która jest wprowadzona w większości krajów rozwiniętych. Coraz mniej leków jest przygotowywanych na miejscu w aptekach a więcej jest gotowych preparatów. Rola farmaceuty sprowadza się do poradzenia apteki i dbania o jej poprawne funkcjonowanie, wydawaniem leków gotowych na podstawie recept lekarskich, doradzanie pacjentom z problemami zdrowotnymi.
Jest to tylko krótki opis pięknej historii farmacji na świecie.
Może w przyszłości opiszę bardziej szczegółowo najbardziej interesujące momenty.
Na razie, dziękuję Ci za przeczytanie artykułu i życzę miłego dnia:)
Klikajcie FOLLOW, VOTE i RESTEEM.
Obecnie medycyna i farmacja sa tak zaawansowane ze w zasadzie nie ma zdrowych ludzi na świecie każdemu każą cos łykać i się szczepić. To tylko takie moje spostrzeżenie – artykuł twój jest świetny z przyjemnością się go czytało.
Można by parafrazować -Powiedz mi kim jesteś a powiem Ci jakie masz tabletki stosować :P
Dziękuję, cieszy miłe słowo
Wow, widzę, że masz naprawdę szeroką wiedzę w zakresie farmacji :)
Dziękuję za docenienie, to buduje na duchu
Ciekawy post. W Krakowie jest fantastyczne muzeum farmacji.
Ps. Genetyki popraw na generyki - literówka ;)
Dzięki, poprawiona lit. W krakowskim muzeum jeszcze nie byłam ale dobrze wiedzieć, że jest godne uwagi.
Jakiś czas temu jak przeglądałem strony o etymologii, to wśród znaczeń źródłosłowu pharmakeia znalazłem również czarną magię i zatruwanie. Taka ciekawostka :)