Ile to jest półtora i półtora? Cały tor. Dowcipem z brodą, który nawet w czwartej klasie śmieszył tylko nielicznych (w tym obowiązkowo opowadającego), zaczynamy odcinek poświęcony liczebnikowi ułamkowemu oznaczającemu jeden i pół, a występującemu w dwóch formach - półtora lub półtorej.
19. Półtora czy półtorej?
Zasada użycia formy półtora lub półtorej jest prosta. Forma półtorej jest zarezerwowana dla rzeczowników rodzaju żeńskiego. Pozostałym rzeczownikom (rodzaju męskiego i nijakiego) towarzyszy forma półtora. Jako liczebniki oznaczające tyle co jeden i pół, obie formy towarzyszą rzeczownikom policzalnym liczby pojedynczej (nielogiczne byłoby łączenie ich z rzeczownikami niepoliczalnymi, a i liczba mnoga w swej naturze dotyczy minimum dwóch obiektów).
Obie formy pochodzą od staropolskich wtóry/wtory, wtóra/wtora (drugi, druga) i pierwotnie brzmiały półwtora, półwtorej.
1. Rodzaj męski i nijaki - półtora
Najpopularniejsze wyrażenia z rzeczownikami rodzaju męskiego i nijakiego:
| jednostki czasu, miar, wag | pojemniki | obiekty podzielne |
|---|---|---|
| półtora roku | półtora wiadra | półtora ogórka |
| półtora miesiąca | półtora opakowania | półtora jabłka |
| półtora metra | półtora magazynka | półtora pustaka |
| półtora kilograma | półtora baku | półtora rogala |
Z wyrazem raz - wyrażenie półtora raza (nie razu).
2. Rodzaj żeński - półtorej
Najpopularniejsze wyrażenia z rzeczownikami rodzaju żeńskiego:
| jednostki czasu, miar, wag | pojemniki | obiekty podzielne |
|---|---|---|
| półtorej godziny | półtorej szklanki | półtorej kostki |
| półtorej minuty | półtorej butelki | półtorej pizzy |
| półtorej mili | półtorej łyżki | półtorej główki kapusty |
| półtorej tony | półtorej paczki | półtorej bagietki |
3. Złożenia liczebnikowo-przymiotnikowe
Wyrazy takie jak:
półtoraroczny, półtorakilogramowy, półtorametrowy piszemy zawsze łącznie.
Dodatkowo w złożeniach tego typu zanika rozróżnienie formy dla rzeczowników rodzaju żeńskiego, zatem zawsze również:
półtoragodzinny, półtoratonowy, półtoraminutowy.
Pisownia złożeń tego typu historycznie zmieniała się, jednak obecnie obowiązuje powyższa reguła.
4. Wyrażenia przyimkowe
Półtora i półtorej nie odmieniają się przez przypadki, decydują jednak o przypadku rzeczownika, z którym występują - narzucają konieczność użycia dopełniacza. Widać to doskonale w przykładach zebranych w tabelach powyżej. A co z wyrażeniami przyimkowymi? Otóż przyimek nie zmienia formy rzeczownika - po liczebnikach półtora, półtorej nadal występuje dopełniacz. Zatem:
| wyrażenie przyimkowe | wyrażenie przyimkowe z liczebnikiem |
|---|---|
| po godzinie | po półtorej godziny |
| przed minutą | przed półtorej minuty |
| za miesiąc | za półtora miesiąca |
| ponad kilogram | ponad półtora kilograma |
Jest jeden wyjątek od tej reguły: przed półtora rokiem.
Przed w tym wyrażeniu wyjątkowo decyduje o przypadku rzeczownika - narzuca narzędnik.
Garść steemitowych błędów:
- I prawdopodobnie było tak w przypadku Stuxnet, czyli wyjątkowego robaka komputerowego, który opóźnił program wzbogacania uranu o
półtorejroku. - Lepiej się zaszczepić niż potem
półtorejroku się dusić. - (...) przejście zajęło mi niecałe
półtoragodziny, ale każda śmierć może wydłużyć grę wielokrotnie (...). - Ocena 1/10 - stracone bezpowrotnie
półtoragodziny życia. - Jak zarobiłem 50% w
półtorejmiesiąca i czym jest BitConnect - Osobiście znalazłem
półtorejmetra jako rozsądne minimum. - Wtem
półtorejtuzina mężczyzn w swetrach z wełny islandzkich owiec wyszło na środek krateru (...). - (...) to dodatkowe podgrzewanie na poziomie
półtora watowejżarówki (...). - Podzielony on został na dwie
półtora godzinneczęści.
Spis treści
1. Prawidłowe użycie spacji
2. Krótsze zdania to mniejsze ryzyko błędu
3. Jak prawidłowo cytować
4. Pierwsza osoba liczby pojedynczej - JA - wykonawca czynności
5. Savoir-vivre na Steemit
6. Państwa, miasta, mieszkańcy - pisownia wielką i małą literą
7. Kim jestem, komu składam życzenia? Narzędnik kontra celownik
8. O satyrze słów kilka
9. Wolność słowa - blogi i videoblogi
10. Cytowanie przepisów prawa czyli zaklinanie rzeczywistości
11. Tę czy tą?
12. Ach, te przyimki!
13. Mi, ci, mu
14. Bynajmniej czy przynajmniej
15. Tak że tego...
16. Co z tym miesiącem?
17. Dla Mai i Kai o szyi żmii
18. O imiesłowach i imiesłowowych równoważnikach zdań
Pierwszy raz natknąłem się na post z tej serii. Według mnie pożyteczna dla użytkowników Steemit. W najbliższym czasie będę ją sobie czytał. Mam trochę do nadrobienia.
Aż bałem się zacząć pisać z obawy, że popełnię jakiś błąd ;).
Dziękuję za miłe słowa!
Błędów nie robi ten, kto nic nie pisze, więc z pełnym luzem. :)
Tłumaczysz to tak dobrze, że wydaje się to strasznie proste. Nie myślałaś o tym by napisać książkę "Język polski dla idiotów"? Albo jeszcze lepiej "Język polski dla internetowych idiotów". Bo ja bym kupował jak... jak wariat jakiś. :-)
Polski jest prosty. W końcu u nas nawet małe dzieci mówią po polsku. ;)
Umiesz. I może nie dbasz, ale sama przyszła :-P.
Dzięki za przyjemna lekcję polskiego!
Moje pytanie o poprawne formy dwóch ostatnich podpunków z serii błędy steemitowe:
Obydwie maja być zapisane jak powyżej? Tak jest bezbłędnie?
Gdy wymawiam głośno brzmi to trochę niezdarnie;)
Jako złożenia liczebnikowo-przymiotnikowe powinny być zapisane łącznie i według obecnie obowiązującej reguły nie musimy rozróżniać rodzaju (zawsze półtora-). Zatem prawidłowo - półtorawatowej żarówki i półtoragodzinnej części.