Skauting i harcerstwo powstawały w specyficznych warunkach, które na myśl przywodzą... startup. Ponad sto lat temu, gdy Polska nie istniała na mapach, tworzenie nowego systemu wychowawczego działo się w sposób iteracyjny, poprzez weryfikację założeń i ciągłe dostsosowywanie swojego działania do uzyskiwanych wyników, zgodnie z ogólną wizją. Co więcej, ze względu na szybkie zdobycie zainteresowania, metoda ta była testowana równolegle przez setki,
tysiące osób. Tak ukształtował się system, dopiero po czasie uporządkowany, ale co więcej - stale doskonalony.
Co jednak leży u podstaw tej metody? Skoro nawiązaliśmy już do startupu, sprawdźmy czy możemy wykorzystać istniejące obecnie narzędzia by zrozumieć harcerstwo.
![Piramida tworzenai produktu [1]](https://images.hive.blog/768x0/https://files.peakd.com/file/peakd-hive/mligeza/AJbqhXUkynd8S6UCByNgiJdQEQ43Xwsos8kmdSBitUyJc3iTYfUX1dyngWxgwDk.png)
Eric Ries w swojej książce The Lean Startup wskazuje sposób opisu każdego startupu - poprzez zastosowanie piramidy Vision-Strategy-Product. Angielskie Vision na potrzeby tego cyklu przetłumaczyłem jako Misję, gdyż w mojej ocenie to słowo lepiej oddaje co w harcerstwie chcemy robić. I od tego właśnie zaczniemy nasze rozważania - czyli jaka jest nasza niezmienna misja, jaki jest cel naszej drogi. Następnie opowiemy sobie o strategii, którą harcerstwo przyjęło, aby realizować swój cel. Na koniec zastanowimy się co więc jest produktem naszego startupu - czyli co jest elementem oferty, proponowany każdemu kto do nas przychodzi.
Oczywiście, ktoś może realizować ten sam cel inną strategią i dostarczać inne produkty, ale... wtedy trzeba zastanowić się, czy to dalej jest harcerstwo. Mogą zdarzać się wariacje i rozszerzenia, ale w mojej ocenie core powinien zostać ten sam.
Od razu na wstępie wspomnę także drugie źródło inspiracji, tym razem ze strony harcerskiej. Dziękuję serdecznie druhowi harcmistrzowi Markowi Kameckiemu za świetną serię książek pt. "Harcerstwo radykalne", które prosto i jasno przypominają o naszym harcerskim celu (nawet jak ktoś cały czas o tym pamięta, to nigdy za mało przypominania o sprawach najważniejszych). Pewne myśli z tej książki będą przewijały się przez cały cykl, i mam nadzieję że zostaną z Wami na dłużej.
Misja
Czego, my harcerze chcemy? Chcemy zmienić świat! Misja każdej z organizacji harcerskich może być bardziej konkretna, jednak z tym stwierdzeniem powinni zgodzić się wszyscy. Różnie jednak to nazywamy. Czasem ktoś zawoła: odnowa moralna, czasem ktoś szepnie: popchnięcie świata na drogę ku lepszej przyszłości.
Przykładowo, ZHP jako organizacja wymienia pięć celów swojego działania, odnoszących się do:
- stwarzanie warunków do wszechstronnego, intelektualnego, społecznego, duchowego, emocjonalnego i fizycznego rozwoju człowieka,
- nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu jego prawa do wolności i godności, w tym wolności od wszelkich nałogów,
- upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni,
- stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi,
- upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się jego niszczeniu przez cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nieskażoną przyrodą.
Ta zmiana świata na lepsze ma jednak drugi, równoległy cel: zmieniamy świat przez jednostki. Każdy człowiek się liczy. Każdy człowiek jest sam w sobie wartością. Nie zmieniamy więc masy, a konkretne osoby. Celem harcerstwa są ludzie, którzy będą pracować nad swoim rozwojem, i którzy będą bezinteresownie służyć innym, czyli pracować na rzecz zmiany świata. I będą to robić sami od siebie, z własnej woli.
Strategia
Misja biznesowa określa cel, który zawsze będzie przyświecał działaniu całego procesu. Jednak oprócz pytania, co chcemy, trzeba odpowiedzieć sobie - jak to zrobimy? Jak sprawić, by ludzie sami z siebie chceli za darmo, z własnej woli iść i męczyć się przy jakiejś pracy? W dużym skrócie: trzeba ukształtować tak ludzi. Nie zmuszając, ale dając im okazję stać się lepszymi. A wiemy, że najlepiej ukształtować się na początku, w okresie dorastania - to wtedy człowiek ma najwięcej energii do realizacji swoich marzeń, do działania. No więc - trzeba wychować takich ludzi, aby byli dobrzy na całe życie.
Poszczególne organizacje tą strategię biznesową realizują w podobny, lecz unikalny sposób, różniący się czasem szczegółami. Można to porównać do algorytmu i oprogramowania. Harcerstwo to pewnego rodzaju algorytm, zestaw instrukcji który ma coś osiągnąć. Jak to jednak zrobimy w szczegółach, zależy od implementacji, czyli konkretnego, działającego wprowadzenia algorytmu w życie. Dlatego właśnie w "implementacji" ZHP ogólna strategia biznesowa brzmi:
Misją ZHP jest wychowywanie młodego człowieka, czyli wspieranie go we wszechstronnym rozwoju i kształtowaniu charakteru przez stawianie wyzwań.
I tak, wiem że występuje tu rozbieżność. Misję mojej własnej organizacji pominąłem przy omawianiu misji harcerstwa, ale podałem ją przy strategii... Można się pogubić. Pamiętajmy jednak: Misja-Strategia-Produkt odnosi się do Lean Startup, i tej nomenklatury używamy do opisania całe harcerstwo. Dana organizacja może mieć swoją nomenklaturę, która różni się od tej przyjętej przeze mnie czy też przez kogokolwiek innego - i cóż, trzeba na to wziąć poprawkę.
Jak jednak ukształować takiego człowieka? Czy wystarczy mu powiedzieć że ma być lepszy? Nie. Można mówić, ale samo mówienie nic nie pomoże. W harcerstwie chcemy, by to kształtowanie działo się naturalnie, jakby... samo z siebie. Dlatego właśnie działamy poprzez wyzwania, zwane próbami. To sytuacja, w której ktoś musi zrobić coś, co przekracza jego obecne możliwości - ale tylko kawałek. Nie sięga do czegoś na stojąco. Ale może przecież podskoczyć, wspiąć się na kolejny stopień drabiny! I o to nam chodzi - by ktoś wyszedł "ze strefy komfortu" i spróbówał czegoś więcej. Zrobił coś, co wydawało się dla niego niemożliwe. Ale zrobił to, i przeżył. Po raz drugi, trzeci, osiemdziesiąty, tysięczny. W końcu "pójście po więcej" stanie się nawykiem.
Ale całość ma się dziać "po prostu", czy więc wymyślanie całkowicie oderwanych od rzeczywistości prób miałoby sens? Nie. Dlatego zaczynamy od sytuacji, które same tworzą wyzwania. A natura jest najlepszym dystrybutorem wyzwań na świecie. Jest zimno - trzeba się ogrzać - oh, przydałby się kaloryfer. Albo chociaż rozpalenie ognia... Jestem w lesie, nadchodzi noc - trzeba zbudować szałas, lub co najmniej rozłożyć namiot. Po całym dniu wędrówki wypadałoby zjeść coś pożywnego - kurczę, trzeba by coś ugotować. Jeżeli ktoś nigdy tego nie robił - jest to wyzwanie. Jeżeli ktoś już to robił - może się okazać ze tym razem sam musi wyjaśnić trzem żółtodziobom jak to zrobić. A tłumaczenie komuś to najlepsza nauka...
Tak więc - kształtujemy charakter, stawiając wyzwania - przechodząc próby. Na łonie natury, bo tam nie trzeba wymyślać wyzwań, przychodzą same.
Produkt
No i w końcu produkt, który harcerstwo serwuje osobom przychodzącym. Cóż możemy zaoferować? Jak kogoś (w szczególności dziesięciolatka) przekonać, by podjął się wyzwań, szczególnie wtedy gdy jest zimno, mokro i jest daleko od domu? Produktem tym (trochę subskrypcyjnym, swoją drogą...) jest konkretny system wychowawczy. A dokładniej mówiąc - samowychowawczy. Chociaż na początku trzeba młodemu człowiekowi trochę pomóc, to w trakcie życia harcerskiego rozpędza się on, wchodząc na ścieżkę ciągłego samodoskonalenia - a tym procesem jako dorosły człowiek zarządza już w pełni samodzielnie.
System ten obejmuje różne rodzaje wyzwań, i przedstawia je w formie przyjaznej dla harcerza. Harcerski system wychowawczy obejmuje kluczowe harcerskie zasady, metodę - czyli konkretne mechanizmy opisujące jak pracujemy, ale także program - czyli "portfolio ofert" prób, z których harcerze mogą wybierać.
I są tam rzeczy większe, bardziej ogólne - stopnie (określajace całokształt rozwoju), są rzeczy mniejsze i bardziej konkretne - sprawności (określające zdobyte umiejętności). Ale tak jak zauważyłem wyżej, każda organizacja harcerska może "implementować" harcerstwo po swojemu, dlatego m.in. w ZHP są także w "portfolio" dostępne tropy (zespołowe), wyzwania (osobiste, ale skupiające się nie na umiejętnościach, a na obszarach emocji, woli i ducha), czy wszelkiej maści odznaki (naprawdę, wszelkiej maści). Ale inne organizacje będą mieć swoje portfolio, które będą oferować harcerzom. Tak czy siak, dalej będzie to ich "produkt" - dostępny na rynku, tylko u nich.
Piramida
Połączmy więc te dotychczasowe wnioski, a otrzymamy ogólny widok na model biznesowy harcerstwa:
Celem nie są zyski zdobywane przez sprzedaż, ale zmiana świata na lepsze przez zmienianie ludzi. Jakoś tych ludzi trzeba zmieniać, więc kształtujemy charakter przez stawianie wyzwań i życie w naturze. A co oferujemy osobom przychodzącym? Konkretny system (samo)wychowawczy, i dostępnie w nim oferty konkretnych prób/wyzwań.
Czy taki startup ma szanse powodzenia na rynku? Pytanie retoryczne, ponieważ fakty mówia same za siebie. Jeżeli ten model nie miałby sensu, nie przetrwałby stu lat.
Źródła:
[1] Eric Ries, The Lean Startup
[2] hm. Marek Kamecki, Harcerstwo Radykalne. Droga Harcerza.
Poprzednio
Poprzednio w serii około-harcerskiej:
#37 Być jak żubr - czyli o Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego
#20 Realschönheit - czyli jak malowniczość i piękno mogą służyć wychowaniu
#19 Jak być kosmitą - czyli o obcości, po raz drugi
#16 Jak stać się kosmitą - czyli o obcości, po raz pierwszy
#13 A ja wolę wolno - czyli o naturalności wędrówki
#12 Doświadczaj - czyli o wychowaniu wspomaganym LXD
#10 Lean Scouting - czyli zarządzanie szyszkoidalne (część druga)
#7 Lean Scouting - czyli szczupłe działanie w gęstym lesie (część pierwsza)
#1 Rzeczpospolita Harcerska - czyli jak przez bieganie po lesie w krótkich spodenkach wykuwa się demokrację
Seria spin-off - o duchowości w harcerstwie:
#48-c) Zbrojownia lidera - czyli co może wykorzystać lider by pracować z duchowością
#48-b) Zaopatrzenie dla frontu wartości - czyli o sposobie działania z duchowością przez lidera
#48-a) Strategiczna głębia ducha - czyli generalski wstęp do duchowości lidera
#47-d) Poligonika - krawędzie poligonu
#47-c) Poligonika - Piękno jako trzeci wierzchołek poligonu
#47-b) Poligonika - Prawda jako drugi wierzchołek poligonu
#47-a) Poligonika - Dobro jako pierwszy wierzchołek poligonu
#46-b) F.I.D.E.S.- miejsce duchowości w rozwoju człowieka
#46-a) F.I.D.E.S.- głębia zdarzeń w człowieku
#45 Jak zmaterializować ducha - czyli o sposobach i narzędziach wychowania duchowego, i nie tylko
#44 Spiritualem Educationem - czyli jak harcerze pracują z duchem
#43 Równanie Ducha - jak matematyka prowadzi (mnie) do duchowości
W tym sezonie
Co mam w planach, prócz książki, która oczywiście będzie powstawać dalej (ostatnio było kilka rozdziałów, ale czuję potrzebę przeplatać ją z tematami z tej listy):
- tworzący się obecnie "model biznesowy" harcerstwa, w których skład wejdą jeszcze:
-- unikalna propozycja wartości (biegania po lesie)
-- orientacja na wartość w działaniach harcerskich vs biznesowy value stream
-- naturalna kultura organizacyjna
-- jak tworzyć strategię w ruchu i w Ruchu? - możliwe że znajdę też sposób jak sensownie włączyć do tego ciągu logicznego także inne harcerskie tematy:
-- standaryzacja w lean scoutingu
-- otwarta elitarność
-- generatywność w skautingu
-- gamifikacja w harcerstwie
Osobnymi tematami będą także:
- jak znaleźć pustynię w mieście, czyli o chrześcijańskiej medytacji
- Epiktet a skauting
- przepis na szczęście według brytyjskiego generała aka siła autosugestii
- czuwanie harcerskie a uważność Ojców Pustyni (no dobra, ten jeden temat miałem wcześniej w głowie, ale pojawił się kolejny bodziec)
- gawęda o bezpańskich psach
- rozważania o świętych obcowaniu (w nawiązaniu do wcześniejszych planów przybliżania świętych)
- sprawczość
- o technologicznych projektach pobocznych, czyli historia prób wejścia do IT
Congratulations @mligeza! You have completed the following achievement on the Hive blockchain And have been rewarded with New badge(s)
Your next target is to reach 5000 upvotes.
You can view your badges on your board and compare yourself to others in the Ranking
If you no longer want to receive notifications, reply to this comment with the word
STOPCheck out our last posts: