شاید در زندگی روزمره زیاد به این موضوع فکر نمی‌کنیم، ولی واقعیت این است که صاحب‌نظران بحران آب را مهم‌ترین خطر برای آینده‌ی ایران دانسته‌اند. حتی گفته شده که اگر گام مؤثری برای حل این مشکل برداشته نشود، در آینده درصد زیادی از مردم مجبور به ترک کشور و رفتن به کشورهای دیگر خواهند شد.
Image credit: fararu.com
ابعاد بحران
همان‌گونه که گفته شد، ابعاد بحران آب در ایران بسیار گسترده است. در واقع، مسئله دو جنبه دارد. یکی از جهت کشاورزی، از آن رو که درصد زیادی از مردم ایران به شغل کشاورزی اشتغال دارند و درآمد آنها از کشاورزی و مشاغل وابسته تأمین می‌شود. دوم از این جهت که مناطق زیادی از کشور، خصوصاً در بخش‌های کویری و مرکزی، حتی از نظر تأمین با آشامیدنی نیز به مشکل مواجه هستند. این مسئله خصوصاً با توجه به رشد جمعیت تشدید می‌شود.
ریشه‌های بحران
مهم‌ترین ریشه‌ی بحران آب که اکنون گریبانگیر کشور ما شده است، سوءمدیریت منابع آب است. حفر غیراصولی و شتاب‌زده‌ی چاه‌های عمیق و استخراج بی‌رویه‌ی آب‌های زیرزمینی باعث شده است که سطح مخازن زیرزمینی آب به شدت افت کند. از طرف دیگر، از آنجا که سیستم آبیاری سنتی بسیار ناکارآمد است، حجم زیادی از آب‌های استخراج شده تبخیر شده و چه بسا از چرخه‌ی گردش آب منطقه‌ی ایران خارج می‌شود.
رشد جمعیت در دهه‌های اخیر نیز به این موضوع دامن زده است. به تناسب رشد شدید جمعیت، نیاز بالاتری به غذا و اشتغال به وجود آمده است که منجر به خیز شدید ایران برای توسعه شده است. بدبختانه، اصول توسعه‌ی پایدار در دهه‌های اخیر چندان مورد توجه قرار نگرفته و توسعه بر مبنای روش‌های ناپایدار صورت گرفته است که تبعات آن می‌تواند بسیار مخرب باشد.
پیامدهای بحران
خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه و خیلی دیگر از تالاب‌های ایران زنگ خطری برای شدت گرفتن بحران آب در دهه‌های آینده است.
علاوه بر تأثیرات واضحی که از نظر اشتغال و اقتصاد بر کشور دارد، فجایعی مانند خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه می‌تواند اثرات بسیار مخرب بهداشتی و بوم‌شناختی نیز به دنبال داشته باشد.
ریزگردها در بخش‌هایی از کشور تبدیل به یکی از بلایای طبیعی و مداوم شده‌اند و خشک‌سالی نیز بخش‌های وسیعی از کشور را تهدید می‌کند.
چالش‌های آینده
تردیدی نیست که حل بحران آب نیازمند یک عزم ملی است. لازم است که با بکارگیری دانش راهبردی، برنامه‌های مؤثری برای آینده طرح‌ریزی شود و به اجرا گذاشته شود.
در صورتی که تمام منابع ملی در جهت حل این مشکل به کار گرفته شود، می‌توان امیدوار بود که ابعاد این بحران کاهش یافته و در آینده دوباره شاهد سرسبزی و خرمی میهنمان باشیم.
جالبه