"ေဆးဖက္ဝင္ေခြးလ်ားသီေစ့အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ´´

ေခြးေလွးယားပင္သည္ ခႏၶာကိုယ္ယားယံေစသည့္အပင္ျဖစ္ေၾကာင္း လူတိုင္းသိ႐ွိၾကၿပီး ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအပင္တြင္ လူမ်ား၏က်န္းမာေရးအတြက္ အာနိသင္ထက္ျမက္လွသည့္ သဘာဝေဆးဖက္ဝင္ဓာတ္ပစၥည္းမ်ား ပါဝင္ေနျခင္းကို လူသိနည္းေနဆဲျဖစ္သည္။ ေခြးေလွးယား ပင္ကို ႐ုကၡေဗဒအရ Mucuna pruriens ဟု ေခၚၿပီး အဂၤလိပ္အမည္မွာ Velvet Bean ျဖစ္ပါသည္။
ပဲအုပ္စုဝင္ တစ္ႏွစ္ခံ အပင္ေပ်ာ့မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး တုိင္ေထာင္ပဲမ်ားကဲ့သို႔ ျဖစ္သည္။ ေခြးေလွးယားပင္ ၏ပင္စည္သည္ အျခားအပင္ႀကီးမ်ားကို တြယ္တက္လွ်င္ ေပ ၄ဝ မွ ၅ဝ ခန္႔အထိ ရွည္တတ္ ပါသည္။ ေခြးေလွးယားပင္၏ မူရင္းေဒသ (Native) မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ အပါအဝင္အပူပိုင္းအာရွ ေဒသ (Tropical Asia) ႏွင့္ အာဖရိကေဒသမ်ားျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေဒသအသီးသီးတြင္လည္း ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။
အဓိကေဆးဖက္ဝင္အပိုင္းမွာ ေခြးေလွးယားသီးအေစ့ျဖစ္သည္။ အေစ့ကို အုပ္ထားေသာ အသီးမွာ ပဲသီးေတာင္ကဲ့သို႔ ႏွစ္ေျမာင္းကြဲသီးေတာင့္ျဖစ္ၿပီး ကတီၱပါအေမႊးေလးမ်ားႏွင့္ အုပ္ထားပါသည္။ ယင္းအေမႊးေလးမ်ားသည္ အသီးမွ အလြယ္တကူ ကြၽတ္ထြက္တတ္ၿပီး ထိေတြ႕မိသူကို အင္မတန္ ယားယံေစသည္။ အသီးတစ္သီးတြင္ အေစ့ ၄ ေစ့ မွ ၉ ေစ့ ခန္႔အထိ ပါဝင္တတ္ၿပီး ယင္းအေစ့ မ်ားထဲတြင္ အလြန္တန္ဖိုးႀကီးသည့္ ေဆးဖက္ဝင္ဓာတ္ပစၥည္းမ်ား ၾကြယ္ဝစြာ ပါ႐ိွပါသည္။

ေခြးေလွးယားသီးအေစ့တြင္ပါဝင္ေသာ
အာဟာရဓာတ္မ်ား
ေခြးေလွးယားသီးအေစ့တြင္ အာဟာရဓာတ္မ်ား အေနႏွင့္ -

ကစီဓာတ္ (Carbohydrate) ၅ဝ-၆ဝ %
ပ႐ိုတင္းဓာတ္ (Protein) ၂ဝ-၂၉ %
အဆီဓာတ္ (Lipid) ၆-၇ %
အမွ်င္ဓာတ္ (Crude Fibers) ၂ဝ-၃ဝ %
သတၱဳဓာတ္(Minerals)အနည္းငယ္ ပါဝင္ပါသည္။

ပါဝင္ေသာ ေဆးဖက္ဝင္ဓာတ္ပစၥည္းမ်ား
အစြမ္းထက္ ေဆးဖက္ဝင္ဓာတ္ပစၥည္း (Phyto-chemicals) မ်ားလည္း ၾကြယ္ဝစြာ ပါဝင္ေနပါသည္။ ယင္းတို႔အနက္ အေရးအပါဆံုးမွာ အယ္လ္ဒိုပါ (L-dopa) ျဖစ္ၿပီး ၇-၁ဝ % အထိပါဝင္ပါသည္။ ဒုတိယအေနႏွင့္ စီ႐ိုတိုနင္ (Serotonin) မ်ားပါဝင္ၿပီး ယင္းဓာတ္ႏွစ္မ်ဳိးသည္ အျခားေဆးပင္မ်ားထက္ သိသိသာသာ အေျမာက္အျမား ပါဝင္ေနျခင္းျဖစ္ သည္။
အယ္လ္ဒိုပါဟု အတိုေကာက္ေခၚသည့္ လီဗိုဒိုပါ (Levodopa) ကို ၁၉၁ဝ ခုႏွစ္တြင္ Vicia faba ဟု ႐ုကၡေဗဒအရ အမည္တြင္ေသာ ပဲျပား (Broad bean) ထဲမွ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ယင္း၏ ေဆးဖက္ဝင္အာနိသင္ကိုေတာ့ ဂ႐ုမျပဳမိၾကေသးပါ။ ၁၉၅၇ တြင္ အယ္လ္ဒိုပါမွ ဒိုပါမင္း (Dopamine) အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေပးေသာ အယ္လ္ဒိုပါ ဒီကာေဘာက္ ဆိုင္ေလ့စ္ (L-dopa Decarboxylase) အင္ဇိုင္းကို ရွာေဖြေတြ႕႐ွိခဲ့ပါသည္။ ဒိုပါမင္းဆိုသည္မွာ ဦးေႏွာက္ ထဲတြင္႐ွိေသာ ဟိုမုန္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး ယင္းဟိုမုန္းခ်ဳိ႕တဲ့ လွ်င္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါ (Parkinson’s Disease) ျဖစ္ပြားပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္တြင္ လီဗိုဒိုပါ ကို ပါကင္ဆန္ေရာဂါ၌ စတင္အသံုးျပဳႏုိင္ခဲ့သည္။
လီဗိုဒိုပါကို ပဲျပားမွ စတင္ေတြ႕႐ွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ အျခားပဲအုပ္စုဝင္မ်ားကို ဆက္လက္ေလ့လာ ရာ ေခြးေလွးယားသီး၏အေစ့တြင္ အမ်ားဆံုး ပါဝင္ ေနေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕႐ွိရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ေခြးေလွးယားသီးအေစ့မွ လီဗိုဒိုပါ ထုတ္ယူမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယေန႔ဆိုလွ်င္ လီဗိုဒိုပါသည္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါအတြက္ တစ္ခု တည္းေသာ ကုသရန္ေဆးျဖစ္သည္။ “Gold standard” of modern drug treatment of Parkinson’s Disease) သုိ႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ႐ွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ေသာ သိပၸံပညာရွင္မ်ားသည္ သကၠရာဇ္ ၂ဝဝဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဓာတုေဗဒဆိုင္ရာ ႏိုဗယ္ဆုခ်ီးျမႇင့္ခံခဲ့ရပါသည္။

ပါကင္ဆန္ေရာဂါအေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ
လီဗိုဒိုပါကို အဓိကအေနႏွင့္ ေရာဂါ (၂) မ်ဳိးတြင္ ထိေရာက္စြာ အသံုးျပဳႏိုင္ပါသည္။ ယင္းတို႔မွာ-
(၁) အသက္ႀကီးသူမ်ားတြင္ျဖစ္ေလ့႐ွိေသာ ပါကင္ ဆန္ေရာဂါ (Parkinsonism)
(၂) အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္ ကေလးမရႏိုင္ျခင္း(Infertility) ႏွင့္ ပန္းေသပန္းညႇိဳးေရာဂါ (Erectile dysfunction) တို႔ျဖစ္သည္။
ကြၽန္ေတာ္တို႔၏ဦးေႏွာက္ထဲတြင္ ခႏၶာကိုယ္လႈပ္ရွားသြားလာမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ ေပးသည့္ ဒိုပါမင္း(Dopamine) အမည္ရွိေသာ ဟိုမုန္းတစ္မ်ဳိး မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ ပါသည္။ အသက္အ႐ြယ္ႀကီးလာခ်ိန္တြင္ အထူးသျဖင့္ (၆၅) ႏွစ္ေက်ာ္လာလွ်င္ ယင္းဟိုမုန္းထုတ္လုပ္မႈ က်ဆင္းလာပါသည္။ ထိုအခါ အာ႐ံုေၾကာမ်ား ပံုမွန္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ေသာေၾကာင့္ အထိုင္အထမ်ား ေႏွးေကြးေလးလံလာၿပီး လမ္းေကာင္းစြာ မေလွ်ာက္ႏိုင္ျခင္း၊ ေျခလက္တုန္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားပါသည္။ ယင္းကို ပါကင္ဆန္ေရာဂါ (Parkinson’s Disease) ဟု ေခၚသည္။ ဤေရာဂါ ကို ဒိုပါမင္းေဟာ္မုန္း ျဖည့္စြက္ကူညီေပးျခင္းျဖင့္ ကုသႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဒိုပါမင္းေဟာ္မုန္းသည္ ေသာက္ေဆးအေနႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ထိုးေဆးအေနႏွင့္ျဖစ္ေစ ေသြးေၾကာမွတစ္ဆင့္ ဦးေႏွာက္ထဲသို႔ ဝင္ေရာက္ရာတြင္ အဓိကျဖတ္ေက်ာ္ရသည့္ ဦးေႏွာက္အေျမႇးပါးအလႊာ (Blood Brain Barrier) ကို ေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္ျခင္းမရွိပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိုပါမင္းဟိုမုန္းကို ေဆးအေနႏွင့္ အသံုးျပဳ၍ မရႏိုင္ပါ။
ထို႔ေနာက္ သိပၸံပညာရွင္မ်ား၏ ေလ့လာေတြ႕ရွိမႈအရ ေခြးေလွးယားသီး အေစ့တြင္ပါဝင္ေသာ အယ္လ္ဒိုပါ (L-dopa) မ်ားသည္ ဦးေႏွာက္အေျမႇးပါး လႊာကို ေကာင္းစြာ ျဖတ္ေက်ာ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရၿပီး ဦးေႏွာက္အတြင္းသို႔ ေရာက္လွ်င္ ဒိုပါမင္းအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားသည့္အတြက္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါ၏ လကၡဏာမ်ား သက္သာသြားေစပါသည္။ ဤေလ့လာေတြ႕႐ွိမႈကို ၾကည့္ျခင္း ျဖင့္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါအတြက္ ေခြးေလွးယားသီးအေစ့မ်ားသည္ မ်ားစြာ အသံုး ဝင္ေၾကာင္း သိ႐ွိႏိုင္သည္။

ဒိုပါမင္းဟိုမုန္း အေရးပါပံု
ကြၽန္ေတာ္တို႔ခႏၶာကိုယ္၏က်န္းမာေရးအတြက္ ဟိုမုန္းစနစ္မ်ား မွန္ကန္ ဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။ ယင္းတို႔အနက္ ဒိုပါမင္းဟိုမုန္းသည္ တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ ဒိုပါမင္းသည္ ကက္တီေကာလ္ေအမင္း (Catecholamine) ႏွင့္ ဖီႏိုင္းအလနင္း (Phenylalanine)အုပ္စုဝင္ ႏ်ဴ႐ိုထရန္စမစ္တာ (Neurotransmitter) တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ ႏ်ဴ႐ိုထရန္စမစ္တာဆိုသည္မွာ အာ႐ံုေၾကာဆဲလ္ (Nerve Cell) တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုၾကား ဆက္သြယ္၍ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားပို႔ေပးေသာ ေမာ္လီက်ဴးေလးမ်ား ျဖစ္သည္။ ယင္းတို႔ကို ဦးေႏွာက္အစိတ္အပိုင္းတစ္ေနရာ ျဖစ္ေသာ ဦးေႏွာက္အလယ္ပိုင္း (Midbrain) ၏ ဆပ္စတန္းရွားႏိုင္ဂရာ (Substantia Nigra) မွ ေန႔စဥ္ထုတ္လုပ္ေပးလ်က္ရွိသည္။ ေမာ္လီက်ဴးေဖာ္ျမဴလာ မွာ C8 H11 NO2 ျဖစ္သည္။
ဒိုပါမင္းသည္ ခႏၶာကိုယ္တြင္းတြင္ အဓိကအလုပ္ႏွစ္ခု လုပ္ေဆာင္ပါ သည္။ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာ႐ံုေၾကာဆိုင္ရာလုပ္ငန္းႏွင့္ ဦးေႏွာက္ျပင္ပလုပ္ငန္း ဟူ၍ (၂) ခု ခြဲျခားႏိုင္သည္။ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာ႐ံုေၾကာဆိုင္ရာလုပ္ငန္းအေန ႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္လႈပ္ရွားသြားလာမႈ၊ ထိုင္ျခင္း၊ ထျခင္းႏွင့္ စိတ္ခံစားမႈအေျခအေန မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယင္းဟိုမုန္းခ်ိဳ႕တဲ့လွ်င္ အထိုင္အထ ခက္ခဲျခင္း၊ လမ္းေလွ်ာက္လွ်င္ ေႏွးေကြးျခင္း၊ ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈ ေလးလံျခင္းႏွင့္ လက္တုန္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားတတ္ပါသည္။
ေနာက္ထပ္ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ေရာဂါမ်ားထဲတြင္ ယေန႔ကေလး မ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားလာေသာ ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorders) ဟုေခၚသည့္ ေအာ္တစ္စင္ကဲ့သို႔ေသာေရာဂါမ်ိဳးမွာလည္း ဒိုပါမင္းေလ်ာ့နည္းမႈ ႏွင့္ ပတ္သက္ေနပါသည္။ အလကားေနရင္း ဒူးေတြ၊ ေျခေတြ လႈပ္ေနသည့္ေရာဂါ (Restless Legs Syndrome) သည္လည္း ဒိုပါမင္းခ်ိဳ႕တဲ့မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရျခင္း ျဖစ္သည္။ ဦးေႏွာက္ႏွင့္အာ႐ံုေၾကာစနစ္၏ အဓိကျပင္ပတာဝန္အေနႏွင့္ ႏွလံုး၊ ေသြးေၾကာမ်ားေပၚတြင္ သက္ေရာက္မႈ႐ွိပါသည္။ ႏွလံုးအားနည္းျခင္း၊ ေသြးေပါင္ ခ်ိန္က်ဆင္းျခင္း၊ ႏွလံုးအလုပ္ေကာင္းေကာင္းမလုပ္ျခင္း (Heart Failure) ႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္အားနည္းျခင္း (Renal failure) တို႔မွာ ဒိုပါမင္းႏွင့္ ပတ္သက္္မႈ ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိုပါမင္းကို ဒိုပါမင္းဟိုက္ဒ႐ိုကလို႐ိုက္ (Dopamine Hydrochloride) ထိုးေဆးအေနျဖင့္ ထုတ္လုပ္ထားၿပီး အေရးေပၚအေျခအေနႏွင့္ အေရးႀကီးအေျခအေနမ်ားတြင္ အသံုးျပဳေလ့႐ွိသည္။ ဥပမာ-ႏွလံုးပ်က္စီးျခင္း (Acute Heart Failure)၊ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးျခင္း (Kidney Failure)၊ ႏွလံုး ၾကြက္သားမ်ားပုပ္ျခင္း (Myocardial Infarction)၊ ဗက္တီးရီးယားပိုးဝင္၍ ေ႐ွာ့ခ္ျဖစ္ျခင္း (Septic Shock) တို႔ျဖစ္သည္။
ဒိုပါမင္းကို ကမၻာ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕၏ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာေဆးဝါး (Essential Medicine) ထဲတြင္ ထည့္သြင္းထားရၿပီး အဓိကအေရးပါေသာ ဟိုမုန္းေဆးတစ္ခုျဖစ္သည္။

ပန္းေသပန္းညႇိဳးျဖစ္ေနသူမ်ားႏွင္႕ ကေလးမရသူမ်ားအေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ
အိႏိၵယႏိုင္ငံႏွင့္ ဘရာဇီးႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေခြးေလွးယားသီးအေစ့ကို အမ်ိဳးသား အားတိုးေဆးအျဖစ္ သံုးစြဲခဲ့သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ ဒိုပါမင္း ပမာဏက်ဆင္းလာလွ်င္ အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္ ပန္းေသပန္းညႇိဳးပါ တစ္ၿပိဳင္နက္ တည္းျဖစ္ပြားပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဒိုပါမင္းသည္ ပီက်ဴထရီအက်ိတ္ (Pituitary Gland) မွ ပ႐ိုလက္တင္ (Prolactin) ဟိုမုန္းထုတ္လုပ္မႈကို ဟန္႔တားႏိုင္စြမ္းရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ သည္။ ပ႐ိုလက္တင္ပမာဏ မ်ားလာ လွ်င္ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္၏ ၾကန္ အင္လကၡဏာမ်ား ဆံုး႐ႈံးသြားေလ့႐ိွ သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒိုပါမင္းျဖည့္စြက္ ျခင္းျဖင့္ ပ႐ိုလက္တင္ပမာဏကို နည္း ေစေသာေၾကာင့္ ျပန္လည္အားျပည့္ လာေစျခင္းျဖစ္သည္။
ထို႔အျပင္ ဒိုပါမင္းကိုယ္၌ကလည္း ပီက်ဴထရီ အက်ိတ္မွ ႀကီးထြားေဟာ္မုန္း (Growth Hormone) ထြက္ရွိမႈကို အားေပးေသာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္သန္စြမ္း ေစျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ပ်က္စီးယိုယြင္းမႈကို ဟန္႔တားၿပီး ႏုပ်ိဳလန္းဆန္းေစျခင္း (Anabolic and growth hormone stimulant property) အစ႐ွိသည့္ အာနိ သင္မ်ားကို ရရွိေစပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပန္းေသ ပန္းညႇိဳးကို သက္သာေစ႐ံုမွ်မက ခႏၶာကိုယ္အတြက္ စြမ္းအားမ်ားစြာ တိုးေစႏိုင္ပါသည္။ ယင္းအာနိသင္ မ်ားေၾကာင့္ သုတ္ေကာင္အေရအတြက္ (Sperm Count)ကို မ်ားျပားေစၿပီး သုတ္ေကာင္မ်ား၏ လႈပ္ရွား သန္မာမႈ (Sperm Motility) ကိုလည္း အားေပးသည့္ အတြက္ အမ်ိဳးသား၏ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေၾကာင့္ ကေလးမရ သူမ်ားတြင္ ကေလးရေစရန္ မ်ားစြာ အေထာက္အကူ ျပဳပါသည္။

ေခြးေလွးယားသီးအေစ႕ကို အသံုးျပဳလွ်င္
သတိထားရမည္႕အခ်က္မ်ား
ေခြးေလွးယားသီးအေစ့ကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ မ်ားတြင္သံုးလွ်င္ ကေလး၌ ဝမ္းတြင္းပါ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ (Birth Defects)မ်ား ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည့္အတြက္ လံုးဝ အသံုးမျပဳသင့္ပါ။ ထို႔အျပင္ ေယာက်္ားဟိုမုန္း (Testosterone) ပမာဏကို မ်ားေစေသာေၾကာင့္ ေယာက်္ားဟိုမုန္းမ်ား၍ ျဖစ္သည့္ေရာဂါမ်ား (Excessive Androgen Syndrome) ဥပမာ-ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာရွိသူမ်ားတြင္ မသံုးရပါ။
ေသြးထဲရွိ သၾကားဓာတ္ပမာဏကို က်ေစသည့္ အာနိသင္လည္း႐ွိေသာေၾကာင့္ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ ရွိ၍ ေဆးေသာက္ေနရသူမ်ားအေနႏွင့္ မိမိေသာက္ေန က်ေဆးမ်ားကို ဆရာဝန္ႏွင့္တိုင္ပင္ၿပီး အတိုးအေလ်ာ့ လုပ္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။

ေခြးေလွးယားသီးႏွင့္ ထိေတြ႔လွ်င္ ယားသည့္အေၾကာင္းရင္း
ေခြးေလွးယားသီး၏အျပင္ခြံတြင္ အေမႊးေလးမ်ား ပါရွိၿပီး အထူးသျဖင့္ ရင့္မွည့္ခါစအခ်ိန္တြင္ အမ်ားဆံုး ပါဝင္ပါသည္။ ယင္းအေမႊးေလးမ်ားသည္ ေၾကြလြယ္ၿပီး ေလတုိက္႐ံုျဖင့္ အလြယ္တကူ ေၾကြက်တတ္ေသာ ေၾကာင့္ ရင့္မွည့္သြားခ်ိန္တြင္ အေမႊးမ်ား မပါရွိေတာ့ပါ။ ထိုအေမႊးမ်ားကို လက္ႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ခႏၶာကိုယ္ အေရျပားႏွင့္ျဖစ္ေစ ထိေတြ႕ခဲ့လွ်င္ လြန္စြာ ယားပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ အေမႊးေလးမ်ားတြင္ ျမဴကူနိမ္း (Mucunain) ႏွင့္ ဆီ႐ိုတိုနင္ (Serotonin) အမည္ရွိေသာ ဓာတ္ပစၥည္းႏွစ္မ်ဳိး ပါဝင္ေနေသာ ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုအေမႊးမ်ား ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ ထိေတြ႕ မိသည္ႏွင့္တစ္ၿပိဳင္နက္ ယင္းဓာတ္ပစၥည္းႏွစ္ခုေၾကာင့္ လြန္စြာယားလာသည့္အျပင္ ဤကဲ့သို႔ယားျခင္းကို ကုတ္လိုက္လွ်င္ အဆုိပါဓာတ္ပစၥည္းမ်ားသည္ အျခား ေနရာမ်ားကိုပါ ျပန္႔သြားသည့္အတြက္ ပိုမိုယားယံေစ ပါသည္။ ေရႏွင့္ ေဆးလွ်င္လည္း ယင္းဓာတ္ပစၥည္း မ်ား ေရထဲတြင္ ေပ်ာ္ဝင္သြားၿပီး အေရျပားအထဲထိ စိမ့္ဝင္သြားတတ္သည့္အတြက္ ပိုမိုဆိုး႐ြားေစႏိုင္ပါ သည္။ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းမွာ ေရခဲတံုးကို ပလတ္စတစ္အတြင္း ထည့္ၿပီး ယားသည့္ေနရာအေပၚ မွ ဖိကပ္ထားေပးရပါမည္။ ၿပီးလွ်င္ အယားသက္သာ ေစသည့္ ေသာက္ေဆးတစ္မ်ိဳး အျမန္ဆံုးေသာက္ရပါ မည္။ ဥပမာ- ဆီ႐ိုတိုနင္ကို ဟန္႔တားဖ်က္ဆီးေသာ ေဆး (Antiserotonin) ျဖစ္သည့္ Zadine ကဲ့သို႔ေဆး မ်ိဳး အျမန္ဆံုးေသာက္ရပါမည္။
ေခြးေလွးယားသီးအေစ့သည္ အလြန္တန္ဖိုး ရွိေသာ သဘာဝေဆးဘက္ဝင္ပစၥည္းတစ္ခုျဖစ္သည့္ အတြက္ တတ္ကြၽမ္းနားလည္သူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြးၿပီး ကုသခဲ့လွ်င္ အမ်ိဳးသားမ်ားကေလးမရ ျခင္း (Infertility) အျပင္ ပန္းေသပန္းညႇိဳးေရာဂါႏွင့္ အသက္ႀကီးသူမ်ားတြင္ျဖစ္သည့္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါ မ်ားကို သက္သာေစႏိုင္ေသာေၾကာင့္ အေကာင္းဆံုး သဘာဝေဆးစြမ္းေကာင္းတစ္လက္ ျဖစ္ပါသည္။

ခရက္ဒစ္
ေဒါက္တာခင္ေမာင္လြင္ (FAME)