Sevgili takipçilerim merhabalar, elimden geldiğince sizleri gelecek vaat eden yeni teknolojilerden haberdar etmeye çalışıyorum. Bu yazı kurulacak yeni nesil DeFi platformu olan Radix DLT hakkında olacak, çok geniş ve teferruatlı olacağı için hakkında teknik detayları aktaran 2 yazı daha hazırlayacağım. Genel olarak adı bilinen ancak içerisindeki teknoloji tam anlamıyla anlaşılamadığı için merkeziyetsizlik ve merkeziyetsiz finans (DeFi) kavramlarından bahsederek başlayacağım. Bir çoğunuz son günlerde oluşan yoğun ilgi sebebiyle adını duydunuz bu kavramların ancak önümüzdeki bir kaç sene içerisinde mevcut parasal sistemle birlikte hayatımızı derinden etkileyecek bir teknolojiden söz edeceğiz. Eğer yeterince bilgiye sahip olduğunuzu düşünüyorsanız yazının 1. ve 2. kısımlarını doğrudan atlayarak 3. kısımdan başlayabilirsiniz.
1- Merkeziyetsizlik Nedir ?
Merkeziyetsizlik kavramı kısaca merkezde yönetici bir birim olmadan topluluğun kendi kendini her hangi bir aracı kullanmadan yönetebilme kabiliyetidir. Örneklendirmenin bu konuda faydalı olacağını düşünüyorum, yönetilmekte olduğumuz temsili demokrasiler merkezi sistemler ve herkesin bildiği bir alan olduğu için örneğimiz o alandan olacak. Bizler her dönem 600 milletvekili seçiyor ve meclise gönderiyoruz bizim adımıza kararlar vermeleri için. 600 kişiden 80 milyon kişinin her birini doğru olarak temsil etmelerini istiyoruz ve ülkeyi kendimizin yönettiğine inandırılıyoruz.
Gerçekten öyle mi oluyor sizce ? Gerçekten biz mi yönetiyoruz ? Verdikleri kararlar gerçekten bizim vereceğimiz kararlarla uyuşuyor mu ? Yoksa yöneticilerimiz devletin tek sahibi gibi mi davranıyor sadece ? Bunu şirketler yada size hizmet veren herhangi bir kurum bazında da düşünebilirsiniz. Şirketlerin ortak akılla yönetildiğini söyleyen işverenler aynı zamanda her olayda son sözü kendileri söyleme gafletine düşerler.
Merkeziyetsizlik kavramında ise merkezi bir birim, yönetici, ülke başkanları türevi temsil noktalarına ihtiyaç yoktur. Her basit olayda bile topluluğun tamamının kararlarının alınmasına ve uygulanmasına imkan tanırlar. Halkın, çalışanın, kullanıcının yada yatırımcının bizzat kendi kararlarını uygulamasına imkan tanır. Ekosistem içerisindeki her birey, her kullanıcı merkeziyetsiz sistemlerde kendi özgürlüğüne sahiptir ve değer taşır.
Merkeziyetsizlik ayrıca bizi merkezi otoritelerden doğabilecek her türlü negatif etkiden uzak tutar. Kripto dünyası için örneklendirmenin yapılacağı en kolay nokta borsalardır. Hepinizin bildiği Mt.Gox skandalı hala kripto topluluğunun hafızasındaki yerini korumaktadır. Merkezi sistemlerde yöneticiler topluluğun yatırımlarını, kararlarını veya varlıklarını hiçe sayarak hareket edebilirler. Bu sebeple merkezi borsalar her ne kadar güvenilir görünseler de sizin yatırımlarınızın asıl sahipleri onlardır ve istedikleri an çekip gidebilirler. Merkeziyetsizlik bu ve benzeri sorunları tamamen ortadan kaldırır, yönetme gücünü asıl sahibine geri verir.
2- Merkeziyetsiz Finans (DeFi) Nedir ?
Siz birikimlerinizi bir bankaya yatırdığınızda bankalar sizin adınıza paralarınızı yönetir kasalarında sakladıklarını söylerler. Siz ise birikimleriniz yerine sadece ekranda bir kaç rakam görürsünüz. Bankanın kasasında o paranın olup olmadığını asla bilemezsiniz. Bitcoin ve ethereum gibi diğer kripto paralar bu sorunu kısmen çözdü. Bitcoin bildiğiniz gibi günlük hayatta kullanılan ve merkezi devletler olan fiat paraların yerini alarak, devletler tarafından alınan merkezi kararların herkesi etkilemesinin önüne geçmek için ortaya çıktı. Günümüzde günlük hayatta alış veriş işlemlerinde kullanılmaktan biraz uzaklaşarak enflasyona karşı değer saklama aracına dönüştü. Bitcoin fiat paranın yerini alırken sistemdeki eksik parçaların da tamamlanması (bankalar, finans kuruluşları) için DeFi kavramı ortaya atıldı.
DeFi günlük hayatta kullandığımız bankalar yada diğer tüm finans kuruluşların işlevini üstlenecek blockchain temelli bir teknolojidir. Her türlü aracının ve yöneticinin sistemden çıkarılmasını sağlar. Yukarıda verdiğim merkezi borsa örneğini hatırlayınız, merkeziyetsiz borsalarda birikimleriniz her zaman sizin kendi cüzdanınızdadır. Sizden başka hiç kimse onlara erişemez.
DeFi platformları merkezi sistemlerin yapabildiği her şeyi akıllı kontratlar üzerinden aracısız olarak gerçekleştirme yeteneğine sahiptir. Siz bankadan kredi çekmek istediğinizde banka sistem üzerinden başka bir kişiye ait parayı size tanımlar ve kullanım hakkı sunarak sizden yüksek faiz talep eder. Kazanılan faizin küçük bir miktarını paranın asıl sahibine iletirken burada asıl kazanan her zaman bankalardır. Aynı şekilde birikimlerinizi faize yatırmak istediğinizde de elde edeceğiniz gelirin çoğu bankalar tarafından hizmet adı altında kesilir.
Merkeziyetsiz finans sahip olduğunuz birikiminizi doğrudan başka bir kişiye kredi olarak tanımlayabilmenizi ve aradaki yüksek kesintiler olmadan faiz geliri elde edebilmenizi sağlar. Yada borç alacağınız durumlarda da aracılar aradan çıkarıldığı için daha düşük faiz ile borçlanabilmenizi sağlarlar. Bir kişiye yada kuruma güvenmektense topluluğa ve matematiğin gücüne güvenmektir yani DeFi. Akıllı kontratlar teknolojileri ile birikimlerinizi sizin adınıza başkalarının yönetmesine ve sizin olası gelirlerinize ortak olmasına gerek kalmıyor.
3- Radix DLT
DeFi anlatımda oldukça kolay görünse de yeni gelişmekte olduğu için halen çözülmesi gereken bir çok probleme sahiptir. Radix DLT DeFi platformları ile insanlar arasındaki erişim problemlerini ortadan kaldırarak ekosistemin komple büyümesine fayda sağlamayı planlıyor. Mevcut DeFi platformlarını kullanabilmek için kullanıcının teknik bilgilere sahip olması gerekiyor bu da sistemin daha hızlı büyümesinin önüne geçen en temel unsur. Radix DLT hiç bir teknik bilgiye sahip olmayan her hangi bir kişinin kullanabileceği kolaylıkta bir DeFi mekanizması yaratmayı planlıyor.
Kullanıcıları uzak tutan etmenlerden bir diğeri ise sisteme para giriş çıkışının önündeki engellerdir. Yapılacak anlaşmalarla kullanıcılar açısından platformun kullanımı saniyeler içerisinde gerçekleştirilen bir kaç fare hareketine dönüşecek ve bu aynı zamanda diğer bir sorun olan likidite havuzlarındaki sıkıntıyı da ortadan kaldıracak.
Radix DLT Konsensus Protokolü: https://www.radixdlt.com/wp-content/uploads/2020/03/Cerberus-Whitepaper-v1.0.pdf (Teknik detaylar içerir, bu teknik detaylara sonraki yazımda değineceğim.)
Mevcut DeFi platformları üzerinden bir faiz geliri elde etmek istediğinizde elinizdeki birim için en az 4 transfer gerçekleştirmeniz gerekiyor. Ve şu anda ethereum ağındaki ölçeklenebilirlik sorunundan dolayı transfer ücretleri oldukça yükselmiş durumda. Basit bir kredi çekmek için veya faize para yatırma işlemi için hiç kimse doğal olarak 20 dolar transfer ücreti ödemek istemiyor. Radix DLT kendi ağı üzerinde oluşturduğu yeni konsensus ve algoritma ile bu sorunu tamamen düzeltecek. Borç alma yada borç verme işlemleri çok daha düşük maliyetler ile gerçekleştirilebilecek. Radix DLT tamamen ölçeklenebilir bir şekilde tasarlandığı için kullanıcı sayısı arttığında diğer ağlarda gördüğünüzün aksine transfer maliyetleri ve diğer maliyetleri giderek azalacak. Bir nevi her giren yeni birikim likiditeyi arttıracağı için bir sonrakini tetikleyecek.
Tüm bu çözümlerin sonunda merkeziyetsiz finans platformları artık tamamen eskimiş olan merkezi finans platformlarının pazar payını giderek küçülterek bir gün tamamen onların ortadan kalkmasına ve insanların kendi yatırımlarını yönetebilmesine yardımcı olacak. Sonuç olarak gücünü topluluktan, teknolojisini ise akıllı kontratlardan alan tamamen güvenilir bir finans sistemi elde etmiş olacağız.
4- Radix Vakfı
Radix Vakfı Radix DLT DeFi oluşumunun kurulması, matematiksel temellerinin oluşturulması ve geliştirilmesini gerçekleştirilmek için İngiltere merkezli olarak kurulmuş vakıftır. Vakfın yasal kaydı yapılmıştır. ( REG No: 10864928 Argyle Works, 29-31 Euston Rd, London, England, NW1 2SD). Topluluğun ve ekosistemin geliştirilmesinde öncü rol oynacaktır. Aynı zamanda projenin yasal zemine oturtulmasını sağlamaktadır. Radix geliştirme aşamalarında yapılacak anlaşmalarda yetki sahibi olacaktır.
5- Radix Token (XRD)
Oluşturulacak ekosistem içerisinde farklı amaçlarla kullanılması için Utility token olarak tasarlanmıştır. Ağ içerisinde gerçekleşecek transfer ve diğer işlemlerde işlem ücretinin sağlanması XRD tarafından gerçekleştirilecektir. Aynı zamanda bir POS (proof of stake) mekanizması olarak tasarlandığı için yatırımcılara ağ üzerinde söz hakkı sahibi olmayı sağlayacaktır. Yatırımcılar sahip oldukları XRD tokenleri stake ederek ağ gelirlerinden pay alacak doğal olarak ellerindeki XRD miktarını da arttırmış olacaklardır.
Toplamda 12 milyar adet token yaratılacak ve token temelde 3 farklı yapının elinde olacaktır. Bunlar şöyle özetlenebilir;
A- Yatırımcılar: Yatırım yapılan tokenler kilitli olarak gelecek ve bir sene boyunca her gün 365'te biri açılarak bir sene sonunda tamamına erişim sağlanmış olacak.
B- Radix Vakfı: Vakfın payına düşen kısım bir sene boyunca tamamen kilitli kalacak sonraki 6 senede ise her gün 2190'da biri açılacak şekilde yavaşça açılmaya başlayacaktır. Bu aynı zamanda token üzerindeki fiyat baskısını ortadan kaldırarak değerinin artmasına yardımcı olur.
C- Radix Proje Ekibi: Proje ekibinin payına düşen miktarda aynı şekilde ilk sene boyunca kilitli olacak ve ellerindeki tokenler bir senenin sonunda 3 senelik periyotta gün gün olacak şekilde açılacak. Vakıf tokenlerinin kilitli olmasıyla benzer sonuca ulaştıracaktır.
Daha fazla teknik detay için Ekonomik Model dökümanını inceleyebilirsiniz.
6- Genel Değerlendirme
Yaşadığımız pandemi sürecinde de açıkça gördük ki finansal sistemler günümüz özgür insan modelinin ihtiyaçlarını karşılamıyor. Bir anda sınırsız para basan devletler insanların emeklerinin karşılığını bir kaç saniye içerisinde yok edebiliyorlar. Merkeziyetsiz finans sistemlerine daha iyi bir dünyada yaşamak için kesinlikle ihtiyacımız var. Henüz ilk adımlarını atan bu yeni teknoloji bebeğinin bir gün çok büyüyeceğine ve yetişkinliğe ulaştığında hepimize çok kazandıracağına inanıyorum.
Proje hakkında daha detaylı bilgi edinebilmeniz için yazımın sonuna gerekli temel bağlantı adreslerini ekliyorum. Proje hakkında benimle konuşmak isterseniz her zaman iletişim adreslerim üzerinden ulaşabilirsiniz. Saygılarımla..
Temel Bağlantı Adresleri
Web Sitesi: https://www.radixdlt.com
Teknik Döküman: https://www.radixdlt.com/#white_papers
Twitter: https://twitter.com/RadixDLT
Facebook: https://www.facebook.com/RadixDLT/
Telegram: https://t.me/radix_dlt
Reddit: https://www.reddit.com/r/Radix/
Medium: https://medium.com/@radixdlt
İletişim Bilgilerim
Yazar: Bthd
Eth: 0x200998f1c6bb56b100752C9334Dd445c7d0740c3
Bitcointalk: https://bitcointalk.org/index.php?action=profile;u=1836948
Bu yazı bir inceleme yazısı olup yatırım tavsiyesi niteliği taşımaz. Yatırım yapmadan önce mutlaka kendi araştırmanızı yapınız.