Amatör bir bilimkurgu yazarı olarak yeni teknolojileri yakından takip etmeye, gelişimlerini izlemeye, bu teknolojilerin geleceği nasıl şekillendireceklerini tahmin etmeye çalışıyorum. Her ne kadar uzmanlık alanım yapay zekâ olsa da, kripto paralarda yaşanan olağanüstü fiyat artışlarının da etkisiyle, bu yılın başından itibaren blok zinciri teknolojisini yakından izlemeye başladım. Steemit’le de blok zinciri teknolojisinin kullanım alanlarını anlamaya çalışırken tanıştım. Blok zinciri teknolojisi üzerinde çalışan Steemit’te paylaşımlar yaptığım ve buradaki hayatı ilginç bulduğum için bu teknolojiye olan ilgim daha da arttı.
Blok zinciri teknolojisi insanlar ve şirketler arasındaki “güven” problemini çözerek devletler, bankalar, düzenleyici kuruluşlar gibi aracılara olan ihtiyacı azaltacağını için çok önemseniyor. Bu teknoloji “yeni internet” olarak isimlendiriyor ve bilginin yanı sıra artık yüksek güvenlik gerektiren parasal işlemler, kişisel bilgiler ve sözleşmelerin de internet üzerinde bir aracıya ihtiyaç duymadan gerçekleşeceği bir dünyayı müjdeliyor. Blok zinciri teknolojisinin şişirilmiş bir balon olmadığına, dünyada köklü değişiklikler yaratacağına gönülden inanmakla birlikte bu yazımda blok zinciri üzerine kurgulanan sistemlerin problemlerine değinmek istiyorum.
Yüksek Enerji Tüketimi
Blok zinciri teknolojisi kişi ve şirketler arasında “güven” problemini çözerken kriptografiden yararlanıyor. Bu durum her bir işlemin onaylanması için yüksek bir işlemci kapasitesi harcanmasını gerektiriyor. İngiltere merkezli PowerCompare isimli bir kuruluşun yaptığı çalışmaya göre, Bitcoin’e ilişkin kriptografi işlemleri için tüketilen elektrik 157 ülkenin elektrik tüketimini aşmış bulunuyor. Küresel ısınmanın dünya genelinde en önemli çevresel sorun olduğu dikkate alındığında bu sorunun ciddiyetle ele alınması gerekiyor. Yeni blok zinciri teknolojilerinde tüm işlemlerin ağa dahil tüm bilgisayarlar tarafından onaylanması sistematiğinden vazgeçilmiş durumda. Bu durum enerji verimliliğini bir ölçüde iyileştiriyor. Kripto para işlem hacmi yükseldikçe algoritmaların çözülme zorluğu arttığından yine de yüksek enerji tüketimi önemli bir sorun olarak karşımızda duruyor.
Uzun İşlem Süreleri
Ocak ayında aldığım ilk Bitcoin’i yerli kripto para borsasından cep telefonumdaki kripto para cüzdanına göndermek tam 28 gün sürdü. Bitcoin işlemim 28 gün boyunca ağ üzerinde onay bekledi. O sıralarda kripto paralara çığ gibi büyüyen bir talep olduğundan, yaşadığım bu deneyimin bir istisna olarak değerlendirilmesi gerekir. Şimdilerde bitcoin işlemlerinin ortalama süresi daha makul seviyelere geldi. Ayrıca, alt coinlerde işlemler bitcoine kıyasla daha az sürede gerçekleşiyor. Yine de 2018 yılında bir parasal işlemin gerçekleştiğini görmek için birkaç saniyeden uzun süre beklemek bana makul gelmiyor.
Ölçekleme Konusundaki Soru İşaretleri
Kripto paraların babası konumundaki Bitcoin özelinde yaşanan yüksek enerji tüketimi ve yüksek işlem süreleri sorununun, o işlem ölçeğine ulaşıldığında diğer kripto paralarda da yaşanmamasının garantisi yok. Steem gibi işlem onaylarını alternatif yöntemlerle çözen kripto paralarda bile sistemin ölçeklenmesi bir soru işareti olarak kafaları kurcalamaya devam ediyor.
Karmaşıklık
Steemit’te para karşılığı steem gücü almak için yapmanız gereken işlemler blok zinciri ekosisteminde işlem yapmanın ne kadar güç olduğunu konusunda iyi bir örnek oluşturuyor. İşlem aslında çok basit: Ver parayı, al steem gücünü. Oysa pratikte;
• Paribu.com, btcturk.com vb. yerli bir kripto para borsasına üye olacaksınız.
• Üye olduğunuz platformdan paranızı göndereceğiniz banka hesabını öğreneceksiniz.
• Bitcoin almak için banka hesabınızdan yerli kripto para borsasına para göndereceksiniz.
• Yerli kripto para borsasından bitcoin alacaksınız.
• Upbit, binance, bittrex vb bir uluslararası kripto para borsasına üye olacaksınız.
• Aldığınız bitcoini uluslararası kripto para borsasına göndereceksiniz.
• Bu borsada paranızı Steem’e çevireceksiniz.
• Elde ettiğiniz Steem’i Steemit hesabınız altında bulunan cüzdanınıza göndereceksiniz.
• Steemit cüzdanınız üzerinden “power up” yaparak steem’i steem gücüne dönüştürmüş olacaksınız.
Blok zincirine dayalı olarak çalışan ekosistemleri tanımak ve onlardan yararlanmak teknoloji ve finansa yakın olmayı gerektiriyor. Ortamlar henüz “sokaktaki insan”ın kullanabileceği basitlik ve sadeliğe ulaşabilmiş değil.
Şifrelerin Çözülme Riski
Blok zinciri temelli sistemler işlem gruplarını bloklar halinde tutup birbirine ekleyerek ve kriptografiden yararlanarak şeffaf ve güvenilir bir ortam oluşturmuş durumdalar. Blok zincirleri büyüdükçe şifrelerin çözülmesi zorlaşıyor ve bu durum da ilave bir güvence sağlıyor. Ancak şifrelerin çözülmesi konusundaki mevcut güçlük bugünün grafik işlemcili bilgisayarları için söz konusu. Kuantum bilgisayarların sahip olacakları olağanüstü işlemci gücüyle kripto paraların şifrelerini çözebileceğinden endişe ediliyor.
Birçok Projenin Deney Aşamasında Olması
Aynı zamanda bir avantaj olarak da görülebilecek deneysellik hali blok zinciri evreninin istikrardan uzak ve oldukça riskli olarak algılanmasına yol açıyor. Halen piyasada 3133 kripto para bulunuyor. Hemen her gün gerçekleştirilen kripto para arzları(ICO) ile bu sayı sürekli artıyor. Bunlardan hangilerinin örneğin 5 yıl sonra varlığını sürdüreceği belirsiz. Bir gün içinde değeri %80 düşen ya da %140 artan kripto paralar var. Çok dinamik, yenilikçi, devrimsel ve bir o kadar da istikrarsız bir ortam söz konusu.
Yasal Düzenleme Eksikliği
Uzun bir geçmişe sahip olan bankalar, sigorta şirketleri ve finans kurumları geçmiş tecrübelerden alınan dersler doğrultusunda çok ayrıntılı düzenlemelere tabi tutulmuş durumdalar. Bırakın kredi vermeyi ya da mevduat toplamayı, bugün Türkiye’de bankaların bireysel müşterilerle yapacağı sözleşmelerin yazı boyutu bile düzenlemelerde yer alıyor. Kripto para dünyasında böylesi bir denetim söz konusu değil. Espri olsun diye çıkarılmış kripto paraların milyon dolarlık hacimlere ulaştığı eğlenceli bir ortam bulunuyor. Yasal düzenlemelerdeki boşluklar nedeniyle kripto paraların kara para aklama, terörün finansmanı gibi yasadışı işlerde kullanıldığı ileri sürülüyor.
Yerleşik Aktörlerin Muhalefeti
Yazı boyunca sıraladığım bütün problemler arasında en önemlisi bence yerleşik otoritelerin blok zinciri teknolojisine dayalı sistemlerin azalarak yok olmalarını dilemeleri. “Güven” problemini çözen bu teknoloji örneğin devletlerin en önemli fonksiyonlarından olan tedavüle para çıkarma, tapu ve nüfus kayıtlarını tutma gibi işlevleri üstlenmeye aday görünüyor.
Bugün Facebook, Google gibi büyük teknoloji şirketlerinin en büyük varlığı ellerindeki devasa miktarda müşteri verisi. Blok zinciri teknolojisi bu verilerin büyük şirket sunucuları yerine dağıtık mimaride tutulmasını ve veri tabanında hangi verilerin bulunduğunun şeffaf bir biçimde izlenmesini sağlayacağı için büyük şirketler yöneticileri kaygılanıyor olmalı.
Blok zinciri teknolojisi vaatleriyle yerleşik kurumsal yapıların neredeyse tamamını tehdit eder durumda. Bu nedenle yerleşik aktörler bu teknolojiye dair problemleri abartarak yorumlama eğiliminde oluyorlar.
Bu yazıda blok zinciri teknolojisinin problemlerini ele almaya çalıştım. Bir başka yazıda da bu teknolojinin gelecek için bizlere neler vaat ettiğini ele almayı planlıyorum.
Steemit Türkiye topluluğu içinde kripto paralara ilgi duyan geniş bir kesimin olduğunu biliyorum. Blok zinciri teknolojisinin üstün ya da zayıf yönleri hakkında yapacağınız yorumlarla bu içeriği zenginleştirebilirsiniz.
Okuduğunuz için teşekkür ederim.
Ben ilginç bir de bu sorunu
Elinize sağlık. Gerçekten çok iyi toparlamışsınız.
Ben "blokzincir" diyorum bu arada. "Blok zinciri" daha doğru sanki ama blokzincir de bitişik yazılabilme avantajına sahip - bilemedim.
Ben de tereddüt ettim yazarken. Blok zinciri olarak yazma fikri daha ağır bastı. 🤠
Çok ilgilenmiyorum ben açıkçası, yarışma etiketleriyle gördüklerimi de okumadım fakat genel kültür olarak okuduğuma memnun oldum. Teşekkür ediyorum.
Merhabalar, bu içeriğinizi farklı bir açıdan bakarak değerlendiren bir içerik oluşturabilir miyim acaba?
Güzel bir yazı teşekkür ederim. Bu teknoloji daha çok yeni. Mevcut bankacılık sisteminin yıllardır hatta yüzyıllardır geliştiğini görüyoruz. Bu teknolojinin evrilmesi bu kadar uzun süreceğini düşünmüyorum. Ayrıca enerji tüketimi hakkında mevcut bankacılık sisteminin yanında POW algoritmasını kullanan kriptoparaların bir hiç olduğunu söyleyebilirim. Ve evet kesinlikle deney aşamasında.