Bilgisayarınız normalden daha yavaş çalışıyor olabilir, programlar çöküyor olabilir veya mavi ekran ile karşılaşıyor olabilirsiniz. Acaba bilgisayarınızın bir donanımsal sorunu mu var yoksa yazılımsal bir sorunu mu var? Aslında bilgisayarların dünyasında bu sorunlara hem donanımlar hem de yazılımlar yol açabilir ve soruna neyin yol açtığını bulmak da çok kolay değildir.
Yavaş bilgisayar
Birçok insan bilgisayarının zaman içinde yavaşladığından şikayet etmektedir ve bunun nedeni olarak da kullandıkları donanımın artık eskimiş olduğunu düşünürler. Ancak bu pek doğru değildir. Bilgisayarlar genellikle yaşlandıkları için yavaşlamazlar. Bilgisayarın yavaşlamasının en büyük nedeni çok fazla arka planda çalışan yazılımın olması veya kötü amaçlı yazılımların bir şekilde bilgisayara yüklenmiş olmasıdır. Elbette işlemci sıcaklığı gibi nedenlerle de bilgisayar yavaşlayabilir ancak bu daha ender bir durumdur. İşlemci sıcaklıkları ile ilgili bir şüpheniz varsa İşlemci Sıcaklıkları başlıklı yazıma da göz atabilirsiniz. Sonuç olarak bilgisayarın yavaşlaması büyük olasılıkla yazılım sorunlarından kaynaklanmaktadır diyebiliriz.
Mavi ekran
Günümüzde Windows eski sürümlerine göre çok daha kararlı çalışmaktadır. İlk sürümlerinden bu yana Windows kullanan birisi olarak emin olun, geçmişe oranla, uzun yıllardır mavi ekranla ilgili çok az problem yaşadım. Doğru sürücüler ve iyi donanımlarla Windows artık eskisi gibi mavi ekran sorunu yaşamıyor. Ancak sık sık mavi ekranla karşılaşıyorsanız bilgisayarınız muhtemelen bir donanım sorunu yaşıyor diyebiliriz. Mavi ekran sorunları donanımın haricinde zaman zaman sürücü kaynaklı da olabilmektedir. Eğer daha önce mavi ekran yaşamıyorsanız ancak bir donanımınızın sürücüsünü güncelledikten sonra mavi ekran sorunları başlamışsa, ilk olarak yüklü sürücüyü kaldırıp eski sürücüyü tekrar kurarak sorunun devam edip etmediğine bakmak gereklidir. Eğer sorun devam etmiyorsa yeni sürücü için acele etmeye de gerek yok. Muhtemelen kısa zaman içinde yayınlayan şirket tarafından hata fark edilip düzeltilecek ve tekrar yayınlanacaktır. Eğer mavi ekran sorunu çözülmediyse yapılabilecek en mantık şey donanımdan şüphelenmeden önce Windows'u sıfırlayıp yeniden kurmaktır. Biraz uzun bir süreç olabileceğinin farkındayım ancak donanım sorunu olduğunu anlamanın en güvenli yolu da maalesef budur.
Bilgisayar baştan başlamıyor
Eğer bilgisayarınız Windows'u başlatamıyorsa bu hem donanım hem de yazılım sorunu olabilir. Windows hiç mi başlamıyor yoksa bir noktaya kadar yükleme yapıp sonra devam edemiyor mu? Açılışta bilgisayarınız takılıyor mu yoksa hiç mi görüntü alamıyorsunuz? Bu sorunların çözümleri maalesef biraz daha teknik konulardır. Bu noktada ne yapacağınızı bilmiyorsanız konuya daha hakim birinden yardım istemeyi deneyebilirsiniz. Bazen sorun çok basit olabileceği gibi bazen çok karmaşık yerlere de gidebilir.
Donanım arızaları
Bilgisayarınızda donanımsal hatalara neden olabilecek birçok bileşen bulunmaktadır. Aşağıda bu bileşenlerden bazılarını ve neden oldukları hataları görebilirsiniz;
- Sabit diskler: Sabit diskler zamanla bozulabilen bileşenlerdir. Bozulmaya başladıklarında yüklemeler çok uzun sürmeye başlar, yüklü bazı dosyalarınıza ulaşamayabilirsiniz veya Windows tamamen başlamayı durdurabilir. Sabit disklerinizin sağlık durumlarını belli aralıklarla kontrol etmek bu sorunların başlamadan önlenmesine yardımcı olabilir.
- İşlemci: İşlemciler kolay kolay bozulan parçalar değillerdir. Günümüzde bir işlemciyi yakabilmek bile başarı kabul edilebilir. Ancak fazla ısınma sorunları bilgisayarınızın yavaşlamasına neden olabilir veya Windows mavi ekran hatası verebilir. Bilgisayar kendini tamamen bile kapatabilir. Böyle bir durumda ilk olarak işlemci sıcaklıklarınızı kontrol etmelisiniz. İşlemciniz fazla ısınıyorsa fanlarla veya işlemcinizin termal macunuyla ilgili bir problem olabilir.
- RAM: Bilgisayarınız RAM'lerinizi kısa süreli depolama işlemleri için kullanır. RAM'ler sayesinde programlar kısa süre sonra erişmek isteyebilecekleri bilgileri RAM'e yazar ve daha sonra hızlı bir şekilde ulaşarak işlemlerini devam ettirir. RAM'ler arızalanmışsa programların yazdığı bilgiler yanlış şekilde geri dönebilir ve bu da programın çökmesine neden olabilir. Bazı durumlarda Windows hiçbir uyarı vermeden baştan başlayabilir, mavi ekran verebilir veya hiç açılmayabilir. RAM'lerinizde bir arıza olup olmadığını anlamak için RAM testi uygulamalarını kullanabilirsiniz. Bu uygulamaların en büyük sorunu ise RAM testlerinin çok uzun sürmesi ve bu süre içinde bilgisayarınızı kullanamayacak olmanızdır. Testin sonunda ise RAM'lerinizde bir problem olup olmadığını kesin bir şekilde görebilirsiniz. Testlerin uzunluğuna örnek olarak geçtiğimiz sene yaptığım bir RAM testinin 26 saat sürdüğünü ve bu süre içinde 2 defa elektrik kesintisi yüzünden teste tekrar başlamak zorunda kaldığımı süre hakkında bir fikriniz olması açısından söylemek isterim.
- Ekran kartı: Ekran kartları genellikle yük altındayken sorun yaşarlar. Eğer grafik ağırlıklı bir oyun oynarken veya grafik işleme programlarından bir tanesini çalıştırırken bilgisayarınız donuyorsa muhtemelen grafik kartınızla ilgili bir problem var demektir. Bu problem kartın aşırı ısınmasından ve yeterli derece soğutulamamasından da kaynaklanabilir. Öncelikle grafik kartının fanlarını kontrol etmek ve bilgisayarın tüm fanlarının doğru şekilde çalıştığından emin olmak gereklidir. Ayrıca grafik kartınızın sıcaklığını kontrol etmek ve grafik kartı problemleri için uygun testler yapmak da sorunun teşhisini koymak için önemlidir.
- Anakart: Bilgisayar bileşenleri arasında sorunun anakartta olduğunu söyleyebilmek oldukça zordur. Anakart sorunlarında şu ana kadar yazdığım tüm hataları görebilirsiniz veya tek bir tanesini sürekli yaşayabilirsiniz.
- Güç kaynağı: Güç kaynağı sorunlarını da teşhis etmek zor olabilir. Arızalı güç kaynaklarındaki en büyük sorunlardan bir tanesi bilgisayarın içindeki sağlam parçalardan birine aşırı güç vererek sağlam parçayı da bozma riskidir. Günümüzde bu ihtimalin gerçekleşmesi zor olsa da yine de dikkatli olmak gereklidir. Güç kaynağı arızalıysa genellikle bilgisayarın açma tuşuna bastığınızda hiçbir şey olmaz.
Emin olmanın tek yolu
Yukarıda sık karşılaşılan problemlerle ilgili bir fikir vermeye çalıştım. Yine de sorunun donanımsal mı yoksa yazılımsal mı olduğunu anlamak çok kolay değildir. Bilgisayar sorunlarını çözmek genellikle deneme yanılma yöntemiyle olur. Bir sorunu çözmek istiyorsanız bilgisayarın başında çok vakit geçirmeniz ve çok sabırlı olmanız gerekmektedir. Eğer gerçekten şanslıysanız ilk denemede sorunu bulabilirsiniz ancak maalesef süreç bu şekilde işlememektedir. Yazılımsal sorunları çözmek için genellikle ilgili sürücüler, yazılımlar veya Windows baştan yüklenir. Sistem geri yükleme de kullanılan yöntemlerden bir tanesidir ancak yazılım sorunlarının çözüleceğini tek başına garanti edemez.
Bilgisayarınızda yazılımsal mı yoksa donanımsal mı sorun olduğundan emin olmanın tek yolu Windows'u tamamen sıfırlayarak varsayılan haline geri yüklemektir. Süreç şu şekilde yapılır;
- Windows tamamen sıfırlanır, diskler silinir ve baştan kurulur
- İşletim sistemi ilk haline geri döndükten sonra sadece gerekli donanımların sürücüleri kurulur ve sorunun devam edip etmediğine bakılır
- Sorun devam etmiyorsa problem büyük olasılıkla yazılım kaynaklıdır. Diğer yazılımlar da tek tek yüklenerek hata alınıp alınmadığına bakılır
- Sorun devam ediyorsa büyük ihtimalle bir donanım problemi ile karşı karşıyasınız demektir ancak emin olmak bu noktada hala zordur
- Windows baştan kurulduktan sonra donanımların yüklenen sürücülerinden bir tanesi yeni olmasına rağmen hataya neden oluyor olabilir
- Burada sabırlı olup Windows'u tekrar sıfırlamak en doğru hamle olacaktır
- Sıfırlamanın ardından bu sefer güncel değil, daha önce hiçbir problem yaşanmamış sürücüleri kurarak tekrar bir sorun olup olmadığına bakılır
- Bir sorun yoksa problem yazılım kaynaklıdır. Eğer sorun varsa artık donanımdan emin olunabilir
Not: Windows sıfırlanırken veya yeniden yüklenirken donuyorsa ya da baştan başlıyorsa kesinlikle bir donanım sorunundan söz edebiliriz.
Toplarlayacak olursak, mavi ekran hataları günümüzde çok sık yaşanmadığından dolayı genellikle bir donanım sorununa işaret ediyor olabilirler. Öte yandan yavaşlık sorunları genellikle yazılımsal sorunlardır ve halledilmeleri nispeten daha kolaydır. Genellikle dosyalarınızı yedekleyip Windows'u baştan yüklemek sorunu tamamen çözecektir.
Image Resources
Image 1 - Pixabay.com
Image 2 - Pixabay.com
Image 3 - Pixabay.com