Demokrasi’nin Küresel Düşüşü

Bir tanrı ölüyor. Demokrasi tanrısı başarısız oldu, yerini kime bırakacağını ya da nereye evrileceğini zaman gösterecek. İsviçre tarzı bir federalizmin, komşusundan çok daha farklı yasalarla yönetilen ve belki de farklı dillerin konuşulduğu idare bölgelerin doğrudan demokrasi ile tanzimi konusunda belki de yakın gelecekte yerel ve küresel mutabakata varılacak.
Türkiye özeline girmeden önce Brexit çerçevesinde yaşanan tartışmaların demokrasi üzerindeki yansımalarına değinmemiz gerekiyor. Britanya’da referandumda ayrılma kararı çıkması ile birlikte gündem resmen “çomarların oyu yüzünden biz zarar görüyoruz” çerçevesinde belirdi. %52 ye %48 gibi yakın bir oranda çıkan sonuçlara göre Britanya Avrupa Birliği’nden ayrılacak. Bu arada seçmenlerin AB’de kalma yönünde yüksek oranda oy verdiği Londra ve İskoçya’da özellikle gençler mizahla karışık mücadele yöntemleri denerken, AB’de kalma taraftarı demokratlar içleri kan ağlaya ağlaya bu yenilgiyi kabul ediyor. İşin en komik tarafı ise, demokrasi kavramını ilahlaştıran kitlelerin artık bunu sorgulamaya başlaması: kimisi “bu kadar önemli bir kararın salt çoğunluk olan %67 ile alınması gerek” diyor, kimileriyse “bu kadar önemli ve teknik bir kararı kitlelerin insiyatifine bırakmak düpedüz ahmaklıktır.”

Demokrasi başarısız oldu, çünkü bugüne kadar halkın oy vermesi için ortaya çıkan aktörlerde genellikle makul fikirlere sahip, retoriğini de buna göre kuran insanlardı. Türkiye özelinde gözlemlediğimiz bu durum, Dünya’da da kendisini gösteriyor. Bir çok konuda üç ay içinde üç kere söylem değiştiren liderler halk arasında en ufak bir değer kaybetmezken, lideri olduğu partinin 60 sene önceki savaş koşullarındaki tutumu yüzünden muhalefet lideri halk nazarında imajını bir türlü düzeltemiyor.
Dünya her şeye rağmen en müreffeh dönemini yaşıyor. Büyük devletlerin savaş yerine serbest ticaret, diplomasi gibi yöntemlere başvurması, Avrupa Birliği projesi gibi olgular sayesinde görece uzun bir barış döneminde yaşıyoruz. Hayatta kalmanın çok daha kolay olduğu böye dönemlerde zorlu koşullarda hayatta kalmanın şartı olan liyakata dayalı tercihler yerine duygusal tercihlerin görülmesi olası: kısaca insanlar oy vermek zorunda hissettikleri liderler yerine yerine gönüllerinin istediği liderleri tercih ediyor.
Demokrasi tek başına çiğ bir kavram: bu yüzden liberal, sosyal, anayasal vb. ön tanımlara ihtiyacı var. Ancak demokratlara hatırlatmamız gereken en önemli nokta şu: demokrasi günümüzde altın dönemini yaşıyor. Orban, Trump, Putin: halklar oy vermek zorunda hissettikleri liderler yerine oy vermek istediklerine oy veriyorlar ve liyakata ihtiyaç olan zor dönemler kapımıza dayanana kadar bu böyle devam edecek. Dünya’da salt bir halk iktidarı yaşanıyor. Çevre ilk defa merkezde bu kadar kristalize oldu.