Czytelnictwo to działalność człowieka związana z czytaniem książek.
Bibliolodzy rozróżniają ponadto różne szczegółowe definicje czytelnictwa.
- Proces społeczny, polegający na zaspokojeniu estetycznych, intelektualnych, naukowych, informacyjnych i rozrywkowych potrzeb ludzi, poprzez przyswajanie przekazywanego pisemnie dorobku ludzkich myśli, uczuć czy wiedzy.
- Czytanie książek i czasopism jako zjawisko społeczne.
- Uwarunkowane czynnikami społecznymi i psychofizycznymi zjawiska i procesy związane ze stosunkiem czytelników książki i prasy, korzystaniem z nich i oddziaływaniem lektury na odbiorców.
Kultura czytelnicza
Z czytelnictwem ściśle wiąże się pojęcie kultury czytelniczej, które oznacza:
a) społeczne funkcjonowanie dwóch środków przekazu: książki i czasopisma oraz tekstów przez nie przenoszonych;
b) składnik osobowości ukształtowanym pod wpływem różnych czynników w toku obcowania czytelnika z przekazami piśmienniczymi.
Według Jadwigi Andrzejewskiej kultura czytelnicza jest to integralny zespół zamiłowań, zainteresowań, nawyków, wiadomości, umiejętności i sprawności czytelniczych, umożliwiający człowiekowi najkorzystniejszy dla wszechstronnego rozwoju jego osobowości i twórczego funkcjonowania w społeczeństwie kontakt ze słowem drukowanym.
Kultura czytelnicza jednostki w powyższym ujęciu jest składnikiem osobowości człowieka, ukształtowaniem pod wpływem różnych czynników w toku jego obcowania z przekazami piśmienniczymi i należy ją zdecydowanie odróżnić od kultury czytelniczej jako zjawiska społecznego.
Umiejętność czytania jest warunkiem funkcjonowania współczesnego społeczeństwa. Dzięki niej ludzie mogą szybko i sprawnie komunikować się między sobą, wymieniać informacje, dzielić się doświadczeniem, spostrzeżeniami i przekazywać uczucia.
Żadna dziedzina życia, tak społecznego, jak i państwowego, nie może funkcjonować i rozwijać się bez czytania. Im bardziej będzie rozwijać się cywilizacja, tym bardziej potrzebna będzie jednostce i społeczeństwu doskonała i skuteczna umiejętność czytania.
Przeprowadzone badania nad czytelnictwem wykazały, iż bardzo istotny wpływ na czytelnika, zwłaszcza młodego, wywiera środowisko, w którym żyje, wychowuje się, uczy.
Rozwój kultury czytelniczej dziecka determinuje w dużej mierze dom rodzinny, obecność czytających domowników, książek, prasy. Kolejne determinanty to środowisko rówieśnicze i szkoła.
Zaintersowania czytelnicze wynikają z właściwości typowych dla wieku czytelnika. U dzieci i młodzieży obseruje się wyraźne okresy zainteresowań czytelniczych. Od bajek i baśni, poprzez książki o tematyce przyrodniczej, książki przygodowe, po literaturę obyczajową i psychologiczną.
Cechy czytelnictwa
Marek Skwarniecki wyróżnił trzy podstawowe cechy czytenictwa: rozmiar, jakość i wartość.
Wielkość czytelnictwa zależna jest od:
a) liczby instytucji zajmujących się upowszechnianiem książek, np. biblioteki, księgarnie, punkty sprzedaży i kolportażu - liczba tych instytucji jest uchwytnym miernikiem poziomu czytelnictwa w analizowanej grupie;
b) produkcji wydawniczej pojętej w sensie ilościowo-jakościowym, tj. ilości tytułów z zakresu literatury pięknej, popularnonaukowej czy naukowej - jest to wskaźnik zapotrzebowania i możliwości edytorskich w kraju;
c) ilości punktów produkcji książek, sprzedaży i punktów upowszechniania książek.
Jakość czytelnictwa wiąże się z różnicami w zakresie czytelnictwa spowodowanymi takimi czynnikami, jak: płeć i wiek czytelników, przynależność do grupy zawodowej i społecznej, środowisko, w jakim czytelnik mieszka, żyje i pracuje oraz stymulacja i inspiracje odbierane ze środków masowego przekazu i mediów społecznościowych.
Wartość czytelnictwa mierzy się użytecznością życiową i społeczną wyniakającą z poznania tekstów oraz cech i intelektu i psychiki, jaką nabywa czytelnik w trakcie czytania.
Badania czytelnictwa
Badania czytelnictwa realizowane z największą częstotliwością (co najmniej raz na miesiąc) to badania czytelnictwa prasy, które mają głównie zastosowanie komercyjne, ponieważ odbiorcami wyników badań są wydawcy prasy, reklamodawcy i domy mediowe.
Coroczne badania czytelnictwa w Polsce prowadzone są przez Bibliotekę Narodową. Wyniki prezentowane w kolejnych raportach są dostępne na stonie https://www.bn.org.pl/raporty-bn.
Przedmiotem badań czytelnictwa jest relacja książka – czytelnik. Metoda badania określonego aspektu czytelnictwa to zespół zabiegów badawczych podjętych w celu zanalizowania zjawiska, a technika badawcza to sposób zbierania materiału.
We współczesnych badaniach czytelnictwa stosuje się następujące metody:
a) statystyczne,
b) porównawcze,
c) eksperymentu i obserwacji.
Wszystkie te metody można stosować w pracy biblioteki szkolnej.
Podstawowe techniki badawcze czytelnictwa to:
a) sprawozdania biblioteczne dla GUS,
b) dokumenty statystyczne wydawnictw, księgarń i innych instytucji oświatowo-kulturalnych,
c) analityczne karty książek,
d) analityczna karty czytelników.
Prowadzi się również badania ankietowe, wywiady, badania testowe, obserwacje, analizy oraz wnioskowanie statystyczne.
Warto zwórcić uwagę na to, że większość metod i technik jest dostępna dla bibliotekarza, który aby podnieść jakość pracy biblioteki szkolnej, powinien wykorzystywać dane z modułu statystyk swojego programu bibliotecznego.
Przystępność tekstów
Czytelnictwo związane jest też z rozumieniem tekstów i ich przystępnością. Teksty napisane prostym językiem będą przystępne dla wielu osób, podczas gdy teksty pisane językiem specjalistycznym nie znajdą czytelników wśród niespecjalistów. Najpoczytniejsze polskie dzienniki pisane są językiem zrozumiałym dla ósmoklasisty.
W krajach anglosaskich od przeszło 100 lat bada się przystępność tekstów metodami ilościowymi. Stosuje się indeks czytelności Flescha (Flesch–Kincaid readability tests), który pozwala na określenie stopnia trudności w rozumieniu danego tekstu w języku angielskim. Wartość Flesch Reading Ease Score (FRES) wyliczana jest na podstawie liczby słów, ich sylab oraz liczby zdań w tekście. Im niższy FRES, tym tekst jest trudniejszy do zrozumienia. Maksymalna wartość FRES to około 120 - dla tekstów najłatwiejszych, czyli takich, w których każde zdanie zawiera kilka jednosylabowych słów. Są to watrości początkowych tekstów z elementarzy nauki czytania. FRES może również przyjmować wartości ujemne.
Stosuje się również indeks czytelności FOG, który ma na celu określenie stopnia przystępności tekstu. Wyliczany jest na podstawie liczby słów, liczby zdań i liczby słów długich. Został opracowany tak, że jego wartość odpowiada liczbie lat edukacji potrzebnych do zrozumienia tekstu. FOG został sformułowany dla języka angielskiego, ale dostosowano go również do specyfiki polszczyzny.
Indeksy nie mają bezpośredniego zastosowania w codzinnej pracy bibliotekarza, ale warto mieć świadomość, że niektóre książki na wcześniejszych etapach edukacji będą po prostu za mało przystępne dla młodych czytelników. Jeżeli uczniowie szkoły średniej niechętnie sięgają po jakąś lekturę (wybierając w zamian streszczenie lub opracowanie), to również warto sprawdzić, czy przypadkiem nie wiąże się to z ujemnym wynikiem FRES tego tekstu.
thank you for sharing very good information and posting, how do you do?
The rewards earned on this comment will go directly to the person sharing the post on Twitter as long as they are registered with @poshtoken. Sign up at https://hiveposh.com.
Good article and can be understood by others. thanks for sharing👍