Dziś o jedno oczko trudniej. Przyimki i wyrażenia przyimkowe. Czy będą wyjątki? Tak. Czy będą różnice pisowni zależnie od kontekstu? Tak? Czy jest jedna prosta regułka? Nie.
Zapraszam na najbardziej zawiły z dotychczasowych poradników #pl-pisownia!
12. Ach, te przyimki!
Skoro część mowy jest niesamodzielna i nieodmienna, to czy również jest nieważna? O przyimkach nie da się tego powiedzieć. Pojawienie się przyimka przed rzeczownkiem nadaje komunikatowi nowe znaczenie, precyzuje, dookreśla, znacząco wpływa na sens naszej wypowiedzi.
Przyimki pozwalają określić zależności, stosunki pomiędzy obiektami, osobami, czynnościami. Te zależności mogą dotyczyć przestrzeni (np. kot - stół, kot siedzi na stole - kot siedzi pod stołem), czasu (np. powrót - północ, wrócę przed połnocą - wrócę po północy) oraz celu (np. iść - obiad, idę na obiad - idę po obiad).
Przyimki nie występują samodzielnie, choć w mowie zdarza się pozostawiać rzeczownik w domyśle. Na przykład możemy zapytać: Czy kawa ma być z cukrem, czy bez? i uzyskać krótką odpowiedź bez.
W polszczyźnie występują przyimki proste:
w, z, do, na, o, ku, do, od, przed, po, pod, nad, obok, za, przez, dla, bez, między
oraz przyimki złożone, które składają się z przyimków prostych.
Przyimki proste nie sprawiają większych trudności zapisu. W przypadku przyimków złożonych mogą pojawiać się wątliwości, jednak reguła ich zapisu z 1936 roku jednoznacznie określa ich pisownię jako:
spod, sprzed, sponad, spośród, spoza, spomiędzy i zza, znad.
Przed spółgłoską bezdźwięczną z zamienia się na s, przez spółgłoską dźwięczną pozostaje w dźwięcznej formie z.
Przyimki złożone zwykle nieprzysparzające trudności to:
obok, około, pośród, poprzez, pomiędzy, ponad, wśród, oprócz, pomimo.
Niektóre przyimki w utrwalonych językowo frazach występują w formie rozszerzonej o -e:
ode mnie, przede wszystkim, nade wszystko, przeze mnie, beze mnie.
Forma ta jest naturalnym ułatwieniem wymowy trudnej zbitki spółgłosek (np. bez mnie).
Wyrażenia przyimkowe
Wyrażeniami przyimkowymi nazywamy zestawienia przyimków z:
- rzeczownikami - na plaży, bez sensu, do domu, ku szkole,
- zaimkami - dla niego, beze mnie, przede mną, przy niej,
- przysłówkami - za mało, z wysoka, po prostu, na wspak,
- liczebnikami - zbyt wiele, po pierwsze, dla dwojga, do siedemnastego.
Wyrażenia przyimkowe zapisujemy rozdzielnie.
Jednak we współczesnej polszczyźnie funkcjonuje całkiem sporo danych wyrażeń, które dziś są zrostami. Niestety ich pisownię trzeba po prostu zapamiętać. Spora ich część jest w powszechnym użyciu. Są to na przykład:
dlaczego, dlatego, dopóki, dopóty, dotychczas, nadal, naprawdę, naprzód, naraz, nareszcie,natomiast, natychmiast, oto, otóż, pojutrze, ponadto, wcale, wkoło, wprawdzie, wprost, zaledwie, zanim, zapewne, zaraz, zatem, znowu, zresztą.
Część tych zrostów ma już nieco archaiczny charakter:
naonczas, natenczas, podówczas, pospołu, przeto, wniwecz, wprzódy, zrazu.
Zapamiętawszy reguły pisowni, nie możemy zapominać o znaczeniu, ponieważ w pewnych wypowiedziach nie użyjemy utrwalonego zrostu, a zwykłego wyrażenia przyimkowego.
| Zrost | Wyrażenie przyimkowe |
|---|---|
| Dokoła widział tylko szare mury budynków. | Zapisał się do koła wędkarskiego. |
| Doprawdy nie wiem, czy skomentować ten wpis. | Bardzo trudno będzie dojść do prawdy. |
| Czas wreszcie ruszyć naprzód! | Chyba włożyłaś te bluzkę tyłem na przód. |
| Oto prawdziwy fachowiec. | O to własnie mi chodziło. |
| Kup, zanim się rozejdzie. | Nie pójdę za nim, mowy nie ma. |
Podobne różnice kontekstu dotyczą pisowni sponad i z ponad.
| Spojrzała na koleżanką sponad stosu listów do redakcji. | Z ponad trzystu pism bez wahania wybrała właśnie to. |
|---|
Garstka błędów steemian
(...) wielu z nas nie wie dla czego np boli nas głowa (...).
Ciężko mi było wybrać co z pośród dużej ilości zdjęć (...).
To znaczy gdzie z poza Steemit.
(...) myślałem że będą wybrane jakieś 10 pytań z pośród wszystkich w komentarzach (...).
Zakładam ze wiele osób za pewne wypłaca sobie to co zarobi (...).
Wpisów z cyklu Mniej błędów, więcej głosów jest już dwanaście. Aby ułatwić wyszukiwanie wpisów na przykład celem sprawdzenia reguł pisowni lub zapisów prawa autorskiego - spis treści.
Spis treści
1. Prawidłowe użycie spacji
2. Krótsze zdania to mniejsze ryzyko błędu
3. Jak prawidłowo cytować
4. Pierwsza osoba liczby pojedynczej - JA - wykonawca czynności
5. Savoir-vivre na Steemit
6. Państwa, miasta, mieszkańcy - pisownia wielką i małą literą
7. Kim jestem, komu składam życzenia? Narzędnik kontra celownik
8. O satyrze słów kilka
9. Wolność słowa - blogi i videoblogi
10. Cytowanie przepisów prawa czyli zaklinanie rzeczywistości
11. Tę czy tą?
Zastanawiam się, jak bardzo musi Cię to razić kiedy widzisz różnego rodzaju błędy w tekście. Sama nie lubię „byków”. Zwracam na to szczególną uwagę i pewnie nie wszystko piszę dobrze ale Ty jako specjalistka musisz wręcz odczuwać wewnętrzny „bul” 😉
P.S. Cieszę się, że powstał taki cykl!
E, nie. Nie lubię negatywnych uczuć. :)
Fakt - pospolite błędy trochę nudzą, ale przecież są i takie mniej pospolite i takie, że słowo kreatywny pasuje. No i błąd często sprawia, że pojawia się cudny komizm, a je jestem śmiechoholikiem.
Z najnudniejszych - błędy braku "ę". Gdy nie ma polskich liter - trudno, nie ma, ale tekst zachowuje podstawową funkcję komunikacyjną. Gdy niby polskie litery są, a co kawałek "mówie", "lubie", "ręke", to uuu, słabo. :)
Śmiechochochlikiem :D
Tak - drukarskim. :D
A mnie w podróży pytają się czy polski to trudny język :) i co im odpowiadać jak ja sam go dobrze nie znam :) super wpis i cały cykl!
W scence kabaretowej też był taki motyw o znajomości języków - "Napiszę, że znasz pół." :)
No trudny, trudny - odmienia się wszystko, co tylko da się odmienić, od licha i trochę wyjątków. Spółgłoski szumiące, ortografia. Stąd pewnie koszulki z napisem: I speak polish. What's your superpower?
Bardzo ciekawy cykl, cieszę się, że na niego trafiłem. Poprzednie części jakoś mi umknęły, ale też jestem jeszcze dość krótko na steemit.
Dziękuję!
Chyba to był czas najwyższy na dodanie spisu postów. :)
Materiał obowiązkowy do zapoznania się. Jak zawsze.
Pozdrawiam.
Uwielbiam!
Właśnie odkryłem, że tak naprawdę jeszcze dużo muszę się nauczyć. Dzięki za posty.
Nie popełnia błędów ten, kto nic nie pisze. :)
Zauważyłam, że wiele osób robi tu fantastyczne postępy - i interpunkcyjno-ortograficzne i pod względem rozwijania własnego stylu. Tu nikt nie przymusza, nie pogania z tematami, wywiadówek nie ma i albo pomimo, albo właśnie dzięki temu, po prostu pięknie wychodzi samodoskonalenie. :)
Bardzo szanuję Cie za pracę. Pozdrawaim
Dziękuję! Pozdrowienia z Polski. :)