Uwaga! Rozważania o duchowościach i religiach są kontynuacją poprzednich postów o drodze do uznania duchowosci oraz o harcerskiej pracy z duchem. Zapoznanie się z poprzednimi tekstami jest przydatne do zrozumienia tych wywodów. Ale jeżeli czujesz się przygotowany, lub znasz już tamte wpisy, zapraszam :)
6. Duchowość a religia
Lubię zaczynać od definicji (albo chociaż założenia - hipotezy definicji). Pomaga mi to w dalszych rozważaniach. Czemu? Bo jeżeli definicja jest dobra, można później w logiczny sposób wyprowadzić odpowiedzi na wiele innych pytań. W odpowiedzi na pytanie drugie opisałem czym jest (w mojej ocenie) duchowość. W odpowiedzi na pytanie trzecie wskazałem istnienie dróg do poznania duchowości: indywidualnej i zbiorowej. Jeżeli się nad tym zastanowimy, i przyjmiemy jedną nazwę. to możemy wskazać co z tego wynika:
Duchowość jako aspekt rzeczywistości opisujący prawdy ogólne: cel, sens, wartości nadrzędne i zasady ją definiujące, może być poznawany jednostkowo jak i zbiorowo. Zbiorowe ramy poznawania duchowości nazwę religią. Religie realizują poznanie duchowości poprzez: wskazanie celu, sensu, wartości nadrzędnych i zasad ją definiujących, lub poprzez wskazanie drogi dochodzenia do wyżej wymienionych. Religia jest więc pewnym mniej lub bardziej uporządkowanym przejawem duchowości w życiu zbiorowości.
7. Relacja między rozwojem duchowym a uczestnictwem w praktykach religijnych
A tutaj znów prosto. Mamy duży zbiór - duchowość. Mamy religię - która stanowi przejaw duchowości - czyli jest podzbiorem duchowości. Gdzie więc może znaleźć się nasz podzbiór "roboczy", opisujący jak jest? Może być poza zbiorem, może być w zbiorze ale poza podzbiorem, może być na zbioru i podzbioru, a może być wewnątrz podzbioru w całości.
Czyli:
W kontekście tak jednostki i zbiorowości, duchowość może być realizowana poprzez:
- Wyłącznie religię, z odrzuceniem jakichkolwiek aspektów duchowości nienależących do tej religii
- Religię, otwartą na poza-religijne formy duchowości
- Brak zdefiniowanej struktury duchowości, otwartej na różne wpływy – np. synkretyzm religijny
- może nie być realizowana wcale
Praktyki religijne są więc elementem rozwoju duchowego który może być wystarczający, może być konieczny lecz niewystarczający, a może nie być konieczny. Wszystko zależy od postawy danej osoby wobec religii.
8. Duchowość - jedna czy więcej?
Przy tym pytaniu musiałem wyjść trochę poza definicje. Czemu? Ponieważ to nie tylko od moich definicji zależy, co jest czym. Jeżeli pewne sformułowania są używane z różnym znaczeniem, muszę to odzwierciedlić w swoim podejściu. Mimo wszystko, sądzę że rozważania nad ilością duchowości udało mi się ująć dość zwięźle (jak na mnie):
W ramach rzeczywistości istnieje jej aspekt opisujący prawdy ogólne tej rzeczywistości który nazywamy duchowością (jako ideą), co oznacza że tak rozumiana duchowość jest jedna.
W ramach religii mogą też istnieć bardziej dokładnie uporządkowane drogi, zgodne z założeniami religii, które również mogą nosić miano duchowości. Duchowościami nazywa się także różnie mniej ustrukturyzowane i uporządkowane formy religijne, często niemające form organizacyjnych.
Tak religia, duchowości religijne jak i duchowości para-religijne są jednak różne od idei duchowości, należy więc zwracać uwagę o której duchowości mówimy.
9. Formy harcerskiej duchowości, czyli duchowości obecnej w harcerskim wychowaniu.
Gdy dotarłem do tego pytania, miałem deja vu - ale ja już o tym dzisiaj pisałem! W pytaniu czwartym wskazałem jak wygląda wychowanie duchowe:
Harcerstwo pracuje z duchowością poprzez:
- rozbudza zainteresowanie wartościami (poprzez życie Prawem i Przyrzeczeniem Harcerskim),
- tworzy klimat sprzyjający refleksji (poprzez obcowanie z naturą, poprzez formy pracy np. ogniska, wędrówki),
- poprzez motywowanie członków do osobistego poszukiwania celu (rozwijanie mistrzostwa poprzez sprawności) i sensu (budowanie postawy niepoddawania się przez naukę pokonywania wyzwań, realizowane poprzez próby na stopnie) swojego życia.
Tutaj jednak znów, zapaliła się lampka - czytałem przecież o tym ostatnio! Rzuciłem się więc do stosu książek który mogę porównać (zgodnie z ostatnim postem @helcim) do niewykorzystanego potencjału Grunwaldu - czyli książek przeczytanych, lecz których jeszcze nie wykorzystałem ani na blogu, ani w głębszych notatkach własnych. I tam znalazłem:
„Używając systemu stopni, drużynowy jest w stanie wprowadzić swoich harcerzy na drogę samorozwoju wiodącą ku doskonałości moralnej i towarzyszyć im w tej drodze aż do miejsca, od którego będą już mogli samodzielnie pójść dalej” Marek Gajdziński, Narzędziownik Drużynowego, Jakobstaf!, Warszawa 2023, s. 275
10. Sposoby pracy z wychowaniem duchowym w harcerstwie
Sposoby pracy? Wszelakie! Konkretnych sposobów pracy mogą być dziesiątki jak nie setki, kluczowa jest jednak świadomość celu, i świadomość jak rozwój duchowy działa. Ale do tego trzeba samemu rozwijać się duchowo... Cóż, coś jednak podać trzeba, więc wylistowałem kilka rzeczy które w mojej ocenie są najważniejsze.
Do form pracy należeć może (wybór, niewyczerpująco):
• Ognisko,
• Refleksyjny element dowolnych zajęć,
• Podsumowanie dnia,
• Dyskusja na tematy związane np.. z wartościami, celem życia, sensem życia
• wędrówka skupioną na wewnętrznej refleksji, pielgrzymkę,
• Praktyki religijne realizowane w kontekście harcerskim
Istniejące narzędzia (kilka najbardziej podstawowych):
• Wyzwania (jako stanowiące bezpośredni bodziec do refleksji i wejścia w głąb siebie)
• Próby na stopnie (jako całościowy rozwój osoby i kreowanie własnego ja)
• Sprawności związane z obszarem religijnym i obszarem wartości (jako zwiększanie wiedzy i świadomości w obszarach związanych z duchowością)
Podsumowanie
Było to intensywne kilka godzin - dla Was rozłożone na kilka dni. Czuję potrzebę podsumowania - i takim większym podsumowaniem będą wnioski po konferencji, którymi będę się mógł podzielić najwcześniej za tydzień. Co jednak mogę zrobić już tu i teraz, to podzielić się cytatem. A skoro mam już otwarty Narzędziownik drużynowego, to skorzystam:
"Rola, jaką mają pełnić harcerze w dążeniu ludzkości do doskonałego ładu moralnego jest podobna do tej, jaką współcześnie odgrywają astronauci w drodze do gwiazd. Mają być awangardą postępu moralnego." Marek Gajdziński, Narzędziownik Drużynowego, Jakobstaf!, Warszawa 2023, s. 278
Mają pełnić. Obyśmy kiedyś ją pełnili. Ale droga zaczyna się każdego dnia, od zrobienia pierwszego kroku tu i teraz.
Poprzednio
Posty poprzedzające obecny:
#44 Spiritualem Educationem - czyli jak harcerze pracują z duchem
#43 Równanie Ducha - jak matematyka prowadzi (mnie) do duchowości
Inne posty z serii przemyśleń:
#35 Jeźdźcy Nowoczesnej Apokalipsy - czyli o tym, jak wygląda generatywność
#24 Odwrócone drzewko rozwoju - czyli o tym jak zacząć zwalczać chaos
#6 Tensor, czyli o ukierunkowaniu życia - ze słowniczka rozwoju duchowego inżyniera
#5 Maksimum lokalne, czyli o planowaniu wyzwań - ze słowniczka rozwoju duchowego inżyniera
#3 Kiedy jest światło? - czyli rzecz o postrzeganiu czasu
#2 Jak uprawiać dualizm korpuskularno-falowy w swoim życiu? - czyli rzecz o obserwacji
W tym sezonie
Co mam w planach, prócz książki, która oczywiście będzie powstawać dalej (ostatnio było kilka rozdziałów, ale czuję potrzebę przeplatać ją z tematami z tej listy):
- orientacja na wartość w działaniach harcerskich vs biznesowy value stream
- standaryzacja w lean scoutingu
- otwarta elitarność
- unikalna propozycja wartości biegania po lesie
- jak tworzyć strategię w ruchu i w Ruchu?
- Epiktet a skauting
- generatywność w skautingu
- przepis na szczęście według brytyjskiego generała aka siła autosugestii
- czuwanie harcerskie a uważność Ojców Pustyni (no dobra, ten jeden temat miałem wcześniej w głowie, ale pojawił się kolejny bodziec)
- gawęda o bezpańskich psach
- rozważania o świętych obcowaniu (w nawiązaniu do wcześniejszych planów przybliżania świętych)
- sprawczość
- o technologicznych projektach pobocznych, czyli historia prób wejścia do IT